Tối hôm đó (18/8/2022), nghệ nhân thổi sáo Nguyễn Diệu Hồng, con dâu thứ hai của nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ nói chuyện với tôi trên mạng rằng, cô ấy có linh cảm về việc cha mình qua đời, cô ấy băn khoăn không biết có tiện nói ra không. , nhưng tôi hiểu ngay là cô ấy muốn tôi về ra mắt gia đình cô ấy trong những ngày này… vì cô ấy tin rằng nhạc sĩ vẫn còn nhớ tôi, có lẽ cô ấy có điều gì đó muốn nói. Vì đang ốm nên tôi hẹn Diệu Hồng hai ngày nữa sẽ xuống nhưng chỉ nửa tiếng sau cô ấy thông báo: “Ba mất rồi chị ơi!”.
Tôi đã gọi điện đến Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam, nơi được nhạc sĩ ủy quyền quản lý tác phẩm. Đã hoàn thành. Ngồi đi. Hình ảnh một nhạc sĩ tài hoa, một chàng trai Hà Nội điển trai, một người chồng thủy chung và câu chuyện tình đẹp như cổ tích, một người cha mẫu mực, một ông lão, một người ông yêu thương con cháu hết mực… hiện lên trong tôi.
Nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ sinh ra tại ngôi nhà mà ông đã sống đến cuối đời cùng con cháu, số 22 phố Charron cũ (tức phố Mai Hắc Đế, Hà Nội bây giờ), trong một gia đình công nhân và thợ in. Tuy là công nhân nhưng ông rất hào hoa phong nhã, ăn nói nhẹ nhàng, cử chỉ tao nhã rất đặc trưng của người Hà Nội xưa.
Nguyễn Thiện Tơ yêu thích âm nhạc từ năm 10 tuổi, năm 12 tuổi anh đến nhà nhạc sĩ Trần Đình Khuê để học guitar Hawaii (Hạ Uy fi). Thông minh và tài năng, chỉ ba tháng anh đã biểu diễn cùng thầy của mình trên Đài phát thanh Philippine. Sau đó anh theo học nghệ sĩ guitar người Pháp I-pha-nhon (Tây Ban Nha) và bắt đầu biểu diễn tại các phòng trà và các buổi biểu diễn từ thiện với hai loại nhạc cụ này.
Nguyễn Thiện Tơ là người sáng lập nhóm Myosotis (Hoa Lưu Ly) cùng với Dương Thiệu Tước, Thẩm Oánh… nhưng ngoài đời ông gần như là một nhạc sĩ độc lập, không hoạt động với nhóm nào. Anh sống bằng nghề dạy học (guitar và sáo …), biểu diễn guitar, mandoline, sáo … ở các câu lạc bộ, quán bar. Những nhạc sĩ rất nổi tiếng sau này như Đoàn Chuẩn, Dzoãn Mẫn, Đỗ Liên, Hoàng Giác, Tạ Tấn, Hoàng Dương, Nguyễn Văn Quỳ… đều học đàn từ cụ Nguyễn Thiện Tơ. Sau khi biểu diễn lần đầu tiên trong đêm nhạc tại nhà hát Majestic (nhà hát tháng Tám ngày nay) vào năm 1936, ngoài việc dạy học Nguyễn Thiện Tơ trở thành một nhạc công chuyên nghiệp.
Năm 1938, khi mới 17 tuổi, Nguyễn Thiện Tơ đã sáng tác bài hát đầu tiên “Nhà thờ bóng” về một cô gái Công giáo, tên là Hà Tiên.
Tôi còn nhớ câu chuyện ông kể, không chỉ một lần, mà mỗi lần ông đến thăm, câu chuyện đều được nhắc lại, khi bà Hà Tiên ở bên cạnh cũng như khi bà đi đâu xa, rằng: Trong kỳ nghỉ hè năm 1938, Khi còn là học sinh trường Thăng Long, anh đã được mời biểu diễn guitar tại Nam Định trong một buổi từ thiện. Bà Hà Tiên cũng đến hát. Cô theo đạo Công giáo, thường hát trong ca đoàn nhà thờ. Sau vũ hội, anh ta phát hiện ra, nghĩ mình là người ngoại đạo nên đã viết “Hội đường im lặng”.
Bà Hà Tiên chính là nguyên mẫu: “Dáng kiều diễm kiều, chiều quỳ đọc kinh”. Đó là tình yêu đầu tiên và duy nhất của họ. (Bài hát này được xuất bản năm 1941, trong tuyển tập các bài hát do Jeannine Lệ Thủy, Phí Tâm Yến và Trần Hợi sáng tác).
Nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ viết nhiều nhất từ cuối những năm 1940 đến những năm 1950, từ những ca khúc chủ đề lãng mạn đến những điệu múa (“Qua bến xưa”, “Tiếng tre bên sông”, “Nhắn gió chiều”, “Bật đường về quê hương ”) về chủ đề quê hương (“ Tiếng hát Biển Lời ”- lời Hoàng Giác,“ Chiều quê ”) và cả về đề cao cuộc sống mới sau khi hòa bình lập lại ở miền Bắc năm 1954 (“ Mùa xuân kiến thiết ”,“ Nhắn gửi con ”,“ Con thuyền tự do ”- Trịnh Kính).
Nhưng ngày đó, trai gái hai bên lương – giáo khó đến được với nhau. Họ hẹn hò 6 năm trước khi hai bên gia đình cho phép tổ chức đám cưới. Đám cưới diễn ra ở nhà thờ Mỹ Dụ ở một làng nhỏ ở Vinh. Nguyễn Thiện Tơ có thêm tên Thánh Gioan Baotixia kể từ đó. Trước đó, mỗi lần muốn nói với nhau điều gì, anh phải từ Mai Hắc Đế ra Bưu điện ven hồ, “giật dây” về Nam Định hoặc ra Vinh cho cô ấy.
Nhạc sĩ Phạm Duy từng kể không chỉ thầm yêu Hà Tiên mà nhạc sĩ Lê Thương còn yêu cô gái Công giáo ấy. Yêu đơn phương chỉ có nhạc sĩ là bà Hà Tiên không hay biết gì về tình cảm của họ. Chỉ có bản nhạc “Nàng Hà Tiên” là điều duy nhất người ta có thể đoán được mối tình thầm kín của nhạc sĩ Lê Thương.
Khi nghe tin nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ qua đời, tôi càng nhớ đến ngôi nhà nhỏ của ông mà tôi đã nhiều lần đến thăm. Có hôm trời đổ mưa, áo mưa ướt sũng cả nhà. Phải mất một lúc sắp xếp để không làm căn phòng ẩm thấp và chật chội hơn, chỉ có hai chiếc ghế cho tôi và người nhạc sĩ già ngồi. Căn phòng tầng 1 rộng khoảng 20m2 này là nơi ở của người con trai thứ là ông Nguyễn Vũ Hà. Anh Hà cũng một thời sống bằng âm nhạc, thổi sáo ở Nhà hát Tuổi Trẻ và ở phim trường. Có một căn nhà lớn hơn bên ngoài, nhưng anh ấy ở đây để chăm sóc cha mẹ, đồng thời mở một cửa hàng tạp hóa nhỏ để có thêm tiền mua rau.
Nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ có 8 người con, 5 trai, 3 gái, tất cả đều học nhạc từ nhỏ, sau này mưu sinh bằng âm nhạc, một số ở Hà Nội, một số ở Đà Nẵng … Ai cũng … giàu thôi. . Trời, chỉ có anh Nguyễn Thiện Trí, trước là thổi sáo, sau chuyển sang làm viễn thông là khá hơn.
Con trai thứ hai của ông là Nghệ sĩ Nguyễn Thiện Thắng, chồng của bà Nguyễn Diệu Hồng, trước đây làm nghề sửa xe máy. Ngoại trừ những buổi tập ở dàn nhạc, buổi tối hai vợ chồng chở nhau đi diễn ở Nhà hát Lớn. Nhưng rồi Thắng đổ bệnh nặng, con trai bị tai nạn… Gia đình nhỏ của Diệu Hồng càng thêm khó khăn. Tôi nhớ nhất lần nói chuyện với vợ chồng Hồng – Thắng trên căn gác xép trong căn phòng đó, nước mắt họ trào ra. Tài sản duy nhất của họ là chiếc băng ca trị giá chỉ vài trăm nghìn đồng …
Nhưng cả dòng họ ấy, từ ông Nguyễn Thiện Tơ đến các con cháu đều rất tâm huyết với nghề, rất gắn bó với âm nhạc, làm nhạc chuyên nghiệp, mỗi người một môn nhưng đoàn kết, yêu thương nhau, dù ai cũng có. đời sống.
Ngôi nhà số 22 đó do dòng họ Nguyễn để lại. Một địa chỉ từng là nơi nhiều tên tuổi trong làng nhạc xưa đến học đàn, trong đó có Đoàn Chuẩn với cây đàn Hawaii, góp phần tạo nên phong cách âm nhạc riêng của nhạc sĩ “Gửi gió cho mây bay”. ” sau đó.
Nhưng 60 năm trước, để duy trì cuộc sống cho gia đình đông con đang tuổi ăn học, người nhạc sĩ nghèo đã phải bán nhà lầu, lầu trệt là của vợ chồng ông Hà. cũ, gác xép của vợ chồng anh Nguyễn Thiện Thắng.
Diện tích tuy nhỏ nhưng chứa được một số ít người tên tuổi trong giới văn nghệ sĩ. Nghệ sĩ thổi sáo nổi tiếng của Dàn nhạc Giao hưởng Quốc gia Việt Nam Nguyễn Diệu Hồng hiện là học trò của thầy giáo Nguyễn Thiện Tơ tại Trường Âm nhạc Việt Nam. Diệu Hồng và con gái Hồng Ánh đều là những nghệ sĩ sáo nổi tiếng và được yêu thích của Dàn nhạc Giao hưởng Quốc gia… Nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ hiện có hơn 20 cháu chắt. Cháu trai của Nguyễn Vũ Long, con trai của Nguyễn Vũ Hà, cũng là nghệ sĩ kèn saxophone và kèn clarinetist, từng là nghệ sĩ biểu diễn tại Nhà hát Ca múa nhạc Thăng Long.
Năm 2013, khi bà Hà Tiên mất, nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ khá hụt hẫng. Các con anh luôn ở bên chăm sóc anh. Nhớ cô, anh viết bài “Mưa dầm thấm”, chủ đề là sự lặp lại lời bài hát đã viết ở bài hát đầu tiên, đó là câu “Hồn thánh cô đổ mưa, lặng buồn” (mà Phí Tâm Yến đã sửa lại) trong bài hát “Church of the Shadows”, trong một đêm Giáng sinh năm 1938, với khung cảnh đặc trưng của mùa đông miền Bắc).
Sự nổi tiếng của nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ không phải nhờ những tác phẩm ăn khách, hay số lượng bài hát như những người cùng thời, mà danh tiếng của ông được nhắc đến bởi tiếng đàn, nghệ thuật biểu diễn và khả năng giảng dạy. xúc phạm. Ông là người đã sản sinh ra những con người nổi tiếng làm nền tảng cho những sáng tạo âm nhạc của hai thập kỷ giữa thế kỷ 20.
Xin vĩnh biệt anh, một người tài hoa của Hà Nội, một nhân cách đáng kính trong giới nghệ sĩ nước nhà, một nhạc sĩ đã để lại dấu ấn trong lòng công chúng yêu nhạc cả nước.
