Cắt điện hơn 12 giờ mỗi ngày, giá nhiên liệu tăng chóng mặt, nợ nước ngoài tăng gấp đôi dự trữ ngoại hối là những dấu hiệu cho thấy Bangladesh đang phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng toàn diện.
Việc giá xăng và dầu diesel tăng đột biến vào cuối tuần trước là dấu hiệu mới nhất cho thấy Bangladesh đang ở giữa cuộc khủng hoảng được cho là tồi tệ nhất từ trước đến nay. Trong những tuần gần đây, quốc gia Nam Á liên tục gõ cửa các tổ chức tín dụng quốc tế để tìm kiếm hỗ trợ tài chính, tránh viễn cảnh vỡ nợ.
Dấu hiệu khủng hoảng
Cuối tháng 7, Chính phủ Bangladesh đã đề nghị Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cho vay 4,5 tỷ USD.
Bangladesh là quốc gia thứ ba ở Nam Á, sau Sri Lanka và Pakistan, tìm kiếm sự giúp đỡ từ IMF. Trong khi cuộc khủng hoảng ở Pakistan và Sri Lanka được biết đến rộng rãi, tình hình ở Bangladesh ít được chú ý hơn do chính phủ nhiều lần bác bỏ khả năng xảy ra khủng hoảng.
Chính phủ của Thủ tướng Sheikh Hasina đã nhiều lần ca ngợi những thành tựu kinh tế của đất nước, thậm chí gần đây đã khánh thành cây cầu lớn nhất ở Bangladesh, coi đây là biểu tượng của sự kiên cường.
“Chúng tôi có tiền để nhập khẩu ngũ cốc và các sản phẩm thiết yếu khác trong ít nhất ba tháng nếu có khủng hoảng”, Thủ tướng Hasina tuyên bố hôm 27/7, theo Diplomat.
Bangladesh đã thắt chặt nhập khẩu một số mặt hàng. Ảnh: AFP
Nhưng những dấu hiệu của một cuộc khủng hoảng kinh tế toàn diện đã bắt đầu xuất hiện. Đồng USD tăng giá khiến tỷ giá hối đoái giữa USD và đồng nội tệ Taka giảm dần theo từng tuần. Vào tháng 5, tỷ giá hối đoái là 1 USD đổi 85 Taka. Tại thời điểm này, đồng nội tệ của Bangladesh đã mất giá tới 1 USD đổi 112 Taka.
Dự trữ ngoại hối của Bangladesh đã giảm xuống dưới 40 tỷ USD lần đầu tiên trong hai năm, chủ yếu do thâm hụt cán cân thương mại. Trong năm tài chính 2021-2022, Bangladesh thâm hụt kỷ lục 33 tỷ USD. Nguyên nhân chính là do giá hàng hóa và năng lượng tăng đột biến vì chiến tranh ở Ukraine.
Bangladesh là nước xuất khẩu hàng dệt may lớn thứ hai trên thế giới. Tại thời điểm này, nhu cầu tiêu dùng chậm lại trên toàn cầu và cuộc khủng hoảng năng lượng đang đe dọa nghiêm trọng đến lĩnh vực kinh tế chính của quốc gia Nam Á này, theo Al Jazeera.
Tập đoàn may mặc hàng đầu của Bangladesh, Plummy Fashions, năm nay mất tới 20% đơn đặt hàng mới so với cùng kỳ năm 2021.
“Các nhà bán lẻ ở cả châu Âu và Mỹ đang chậm lại, thậm chí không đặt hàng. Fazlul Hoque, Giám đốc điều hành của Plummy Fashions, cho biết lạm phát gia tăng ở các thị trường xuất khẩu đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến chúng tôi.
Ngành dệt may đóng góp 10% GDP và tạo ra 4,4 triệu việc làm cho Bangladesh, vì vậy lượng đơn hàng giảm mạnh gây rủi ro cho toàn bộ nền kinh tế.
Tình hình trở nên tồi tệ hơn khi chính phủ Bangladesh thực hiện cắt điện luân phiên để tiết kiệm nhiên liệu, điều này đã ảnh hưởng tiêu cực đến công suất hoạt động của các nhà máy.
“Dòng điện liên tục không bị gián đoạn là chìa khóa để giao hàng đúng hạn. Hiện tại, chúng tôi phải đối mặt với hàng loạt vấn đề từ trong và ngoài nước ”, Hoque nói.
Ngành công nghiệp năng lượng đang rối loạn
Cuộc khủng hoảng năng lượng nổ ra khiến chi phí sản xuất ở Bangladesh tăng chóng mặt.
Standard Group, một trong những nhà sản xuất dệt may lâu đời nhất của Bangladesh, cho biết họ phải chạy máy phát điện ít nhất ba giờ mỗi ngày để phục vụ cho máy nhuộm và máy giặt tại trung tâm sản xuất ngoại ô của mình. Thủ đô Dhaka.
“Chi phí chạy máy phát điện cao gấp 3 lần điện lưới quốc gia vì dầu diesel rất đắt. Chúng tôi không thể để các nhà máy nhuộm và giặt ngừng hoạt động ngay cả khi cúp điện, vì khi đó toàn bộ vải sẽ bị hư hỏng ”, Atiqur Rahman, chủ tịch Standard Group cho biết.
Ngày 5/8, Chính phủ Bangladesh thông báo giá bán lẻ xăng tăng 51,7%, giá dầu diesel tăng 42,5%. Đây là mức tăng kỷ lục mà quốc gia Nam Á này từng ghi nhận được. Các cuộc biểu tình đã nổ ra ở một số thành phố sau quyết định tăng giá nhiên liệu.
Trong những tuần gần đây, nhiều nhà máy điện diesel, công suất 1.500 MW, đã phải đóng cửa vì thiếu nhiên liệu. Một số khu vực ở Bangladesh không có điện tới 13 giờ một ngày.
Một số nơi ở Bangladesh cắt điện 13 giờ mỗi ngày. Ảnh: TRT
Theo Hội đồng Đại Tây Dương, một tổ chức tư vấn chính sách, vấn đề mà ngành năng lượng của Bangladesh phải đối mặt ngày nay không chỉ đơn giản là kết quả của một cuộc khủng hoảng toàn cầu.
Vào tháng 3 năm 2022, chính phủ thông báo rằng mạng lưới điện đã được mở rộng ra toàn quốc, nhưng chi phí thực sự của thành công này là rất cao.
Việc mở rộng lưới điện phần lớn là do việc thiết lập mạng lưới các nhà máy điện thuê nhanh (QRPP) trong khu vực tư nhân. Các QRPP, ra đời từ năm 2009, được coi là các biện pháp ngắn hạn để khắc phục tình trạng thiếu điện trong khi chính phủ tìm kiếm các giải pháp dài hạn.
Nhưng QRPP đã dần trở thành trụ cột trong hệ thống sản xuất điện của Bangladesh, với những lợi ích không hề nhỏ.
Trong giai đoạn 2010-2021, ngành điện của Bangladesh đã nhận được 7,1 tỷ USD trợ cấp. Hợp đồng mua bán điện giữa chính phủ và các nhà sản xuất tư nhân có một điều khoản buộc chính phủ phải trả một khoản tiền gọi là “phí điện” ngay cả khi các nhà máy không sản xuất điện.
Nhiều nhà máy điện thuộc sở hữu của các công ty có mối liên hệ với các quan chức chính phủ. Trong 10 năm qua, 12 công ty đã nhận được tổng cộng 5,5 tỷ USD phí công suất điện.
Sắp vỡ nợ?
Kể từ khi lên nắm quyền vào năm 2009, chính phủ của Thủ tướng Hasina đã thực hiện một loạt các dự án cơ sở hạ tầng lớn sử dụng vốn vay nước ngoài.
Đáng chú ý trong số này là dự án Cầu Padma, một trong những công trình lớn nhất cả nước, trị giá 3,6 tỷ USD. Năm 2007, dự án chỉ được định giá 1,16 tỷ USD.
Một dự án đầy tham vọng khác là nhà máy điện hạt nhân Rooppur, cho đến nay đã tiêu tốn 12,65 tỷ USD của Bangladesh. Tổng chi phí đầu tư cho các nhà máy điện hạt nhân sẽ không được ước tính đầy đủ cho đến khi dự án này hoàn thành.
Hàng loạt dự án tỷ đô đã đầu tư gấp rưỡi, thậm chí gấp đôi như dự án tàu điện ngầm Metro Rail ở thủ đô Dhaka trị giá 3,3 tỷ USD, hay dự án kênh đào Karnaphuli trị giá 1,03 tỷ USD. .
Mọi người tập trung quanh một trạm xăng vào ngày 5 tháng 8. Ảnh: AFP
Lúc này, nợ nước ngoài của Bangladesh đã lên tới 90 tỷ USD, trong khi dự trữ ngoại hối chưa đến 40 tỷ USD. Nợ nước ngoài đã tăng gấp đôi trong 5 năm qua, chủ yếu là do Bangladesh đã khởi động một loạt các dự án cơ sở hạ tầng lớn.
Năm nay, ngoài khoản vay 4,5 tỷ USD từ IMF, Chính phủ Bangladesh còn đề nghị Ngân hàng Thế giới (WB) cho vay 1 tỷ USD, và thêm 2,5 tỷ USD từ các chủ nợ quốc tế khác.
Các dự án xây dựng ồ ạt hiện là mối quan tâm chính của chính phủ Bangladesh. Dhaka đang tìm kiếm thêm sự hỗ trợ tài chính từ nước ngoài để trả nợ.
Debapriya Bhattacharya, chuyên gia tại Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển Bangladesh, cảnh báo: “Bangladesh sẽ phải đối mặt với một cú sốc lớn vào năm 2024 khi phải trả nợ cho 20 dự án lớn. Khoản nợ trên lên tới 43 tỷ USD, chủ yếu thuộc về Trung Quốc, Nga và Nhật Bản.
Bangladesh nằm trong danh sách 30 quốc gia rửa tiền nhiều nhất trên thế giới. Các chuyên gia cho rằng rửa tiền là “căn bệnh ung thư của nền kinh tế” của đất nước.
Theo công ty tư vấn chính sách Global Financial Integrity, khoảng 7,53 tỷ USD tiền bẩn từ Bangladesh được rửa mỗi năm thông qua các giao dịch quốc tế và chảy ra nước ngoài.
Việc các cá nhân Bangladesh gửi tiền vào các ngân hàng Thụy Sĩ tăng nhanh là bằng chứng cho thấy tài sản đang được đưa ra khỏi đất nước. Riêng trong năm 2021, các cá nhân ở Bangladesh đã thêm 912 triệu USD vào các ngân hàng Thụy Sĩ, tăng 55,1% so với năm 2020.
“Các khoản nợ khổng lồ do đầu tư cơ sở hạ tầng, tài nguyên lãng phí trong lĩnh vực năng lượng và một lượng lớn tài sản chạy ra nước ngoài góp phần vào cuộc khủng hoảng tồi tệ nhất mà Bangladesh phải đối mặt. ‘, Hội đồng Đại Tây Dương cho biết.
Với viễn cảnh một cuộc khủng hoảng kinh tế toàn diện đang hiện hữu, chính phủ Bangladesh bắt đầu thực hiện các biện pháp cắt giảm chi tiêu ngoại hối.
Ngân hàng Trung ương Bangladesh đã thắt chặt các quy định đối với việc nhập khẩu một loạt các sản phẩm xa xỉ và không thiết yếu như dụng cụ thể thao, máy giặt và máy điều hòa không khí.
Chính phủ của Thủ tướng Hasina cũng hủy bỏ mọi chuyến công tác nước ngoài của các quan chức chính phủ. Các cơ quan nhà nước buộc phải cắt giảm 20% lượng điện tiêu thụ và hạn chế sử dụng xe công.
Theo Zing
