Tất cả các công dân đủ 19 tuổi đều có nghĩa vụ gia nhập quân đội Liên Xô. Đủ 18 tuổi tình nguyện tham gia nghĩa vụ quân sự. Hàng ngàn người đã có mặt tại các điểm tập trung trong những ngày đầu của cuộc chiến. Nhiều người lo sợ rằng chiến tranh sẽ sớm kết thúc và họ không còn cơ hội chiến đấu để bảo vệ Tổ quốc.
Tuy nhiên, thực tế lại không lạc quan như vậy. Tổn thất nặng nề trong những tháng đầu tiên của cuộc chiến buộc chính phủ phải tuyên bố huy động tất cả mọi người trong độ tuổi từ 17 đến 50. Ngoài ra, lệnh cấm huy động con cái của những phần tử bị coi là “không đáng tin cậy” như sĩ quan, linh mục và quý tộc của Thời đại Nga hoàng cùng với người Cossacks cũng bị xóa bỏ.
Mặc dù đã phát lệnh tổng động viên nhưng quân đội Liên Xô không huy động được sức dân ở Siberia và Viễn Đông. Lực lượng này được bảo toàn trong trường hợp chiến tranh với Nhật Bản.
Trong tám ngày đầu tiên của Chiến tranh Vệ quốc, quân đội Liên Xô đã huy động 5,3 triệu người, tăng gấp đôi quy mô lực lượng.
Người được gọi nhập ngũ phải nghỉ việc ngay, cạo trọc đầu, mang giấy tờ tùy thân đến cơ quan khám tuyển quân sự.
Một số đối tượng được miễn ra quân trong Chiến tranh Vệ quốc, bao gồm: những người làm công việc khai thác gỗ, vận tải đường thủy, trong các xí nghiệp quốc phòng …
Các nghệ sĩ, diễn viên và vận động viên cũng được miễn trừ. Công dân Liên Xô có nguồn gốc Đức, Romania, Phần Lan, Hy Lạp, Hungary, Trung Quốc và Nhật Bản không được phép phục vụ trong quân đội. Thay vào đó, họ được gửi đến các tiểu đoàn xây dựng.
Sau chiến tranh, quân đội Liên Xô nhận ra rằng 11 triệu binh sĩ là quá nhiều so với thời bình. Vì vậy, trong giai đoạn 1946-1948, Liên Xô không tổ chức đi nghĩa quân. Thay vào đó, những người trẻ tuổi được huy động để khôi phục lại tiềm năng công nghiệp và nông nghiệp của đất nước. Đến năm 1948, số lượng binh sĩ đã giảm xuống còn 2,8 triệu người.
