Bưởi là một loại quả ngon thường có vào mùa thu ở miền Bắc nước ta. Không chỉ cung cấp chất dinh dưỡng, bưởi còn là một vị thuốc quý.
1. Đặc điểm của cây bưởi
Bưởi chùm còn có tên là Bưởi. Tên khoa học Citrus maxima (Burm) Merrill; Citrus grandis Osbeck. Thuộc họ Rutaceae.
Bưởi là cây gỗ lớn cao 10-13m, vỏ thân màu vàng nhạt, đôi khi ở các kẽ nứt của thân có dạng gôm.
Cành có gai dài, nhọn. Lá hình trứng, dài 11-12 cm, rộng 4,5-5,5 cm, tù cả hai đầu, nguyên, có đai, cuống lá có cánh lớn. Hoa đều, to, mọc thành chùm từ 6-10 bông, rất thơm.
Quả hình cầu, có khi to bằng đầu người lớn, vỏ dày, màu sắc thay đổi tùy theo giống.
Bưởi được trồng khắp nơi trên đất nước ta, nổi tiếng với bưởi huyện Đoan Hùng tỉnh Phú Thọ, bưởi Năm Roi ở miền Nam…
Mùa ra hoa: tháng 5-6, mùa đậu quả: tháng 8-11.
Các thành phần trong quả bưởi đều có những tác dụng quý đối với sức khỏe.
Người ta trồng nó chủ yếu để ăn quả, lấy hoa để ướp thức ăn, bánh trái hoặc để đựng nước bưởi. Ngoài ra, lá vối còn được hái để làm thuốc, thường chỉ dùng lá tươi. Dùng vỏ và hạt bưởi sau khi ăn quả.
Lá, hoa, vỏ quả đều chứa tinh dầu. Thành phần chính của tinh dầu lá bưởi là dipenten, linalola và xitrala. Trong tinh dầu vỏ quả có 26% xitrat và các este.
Trong vỏ bưởi ngoài tinh dầu còn chứa pectin naringin, các enzym peroxidaza, amylaza, đường ramnoza, vitamin A, C, hesperidin.
Nước bưởi chứa khoảng 9% axit xitric và 14% đường. Ngoài ra, còn có lycopin, enzym amylase, peroxidase, vitamin C (50mg trong 100mg nước ép), vitamin A và B1.
Vỏ của hạt bưởi có nhiều pectin.
Hạt chứa dầu béo.
2. Công dụng và liều lượng của bưởi
Theo sách Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam của GS.TS Đỗ Tất Lợi:
Lá bưởi tươi thường được dùng nấu với nhiều loại lá thơm khác để chữa cảm mạo, nhức đầu. Cũng dùng để cất tinh dầu nhưng nếu hái lá sẽ làm hỏng hoa trái nên không làm.
– Vỏ bưởi chữa ăn không tiêu, đau bụng, ho. Mỗi ngày dùng 4-12g dưới dạng thuốc sắc uống.
– Vỏ hạt bưởi có thể dùng để lấy pectin làm chất cầm máu và chải tóc.
– Nước bưởi được dùng làm thuốc chữa chứng tiêu khát (đái tháo đường), thiếu vitamin C, làm nguyên liệu để chế biến axit xitric tự nhiên.
– Nước hoa bưởi thường bán trong các tiệm bánh được chưng cất từ hoa bưởi kết hợp với nhiều loại hương liệu khác như hồi, quế, .. dùng để tạo hương cho các loại thực phẩm, bánh trái.
Vỏ bưởi chữa chứng khó tiêu.
3. Một số bài thuốc từ cùi bưởi
Theo Đông y, cùi bưởi có vị cay, ngọt, hơi đắng, tính ấm, vào 3 kinh lạc, thận và bàng quang, có công dụng hóa đờm, tiêu thũng, hạ khí.
– Chữa hen suyễn ở người già từ cùi bưởi
Cách 1: Cùi bưởi, cắt nhỏ, hấp với mật ong cho mềm, ngày ăn 2 – 3 lần, mỗi lần 1 thìa.
Cách 2: Rửa sạch cùi bưởi, hãm với nước sôi, uống thay trà.
Cách 3: Băm nhỏ cùi bưởi và chưng với tinh dầu hạt hoa mào gà. Ngày ăn 2 lần, mỗi lần 1 thìa.
– Chữa đau bụng do lạnh, nôn, buồn nôn:
Cùi bưởi 12g, nước 300ml, sắc còn 100ml, chia làm 2 phần, uống trong ngày.
– Trị đầy bụng, khó tiêu
Cùi bưởi, sa nhân, kê nội kim, thần khúc. Mỗi vị 6g, sắc uống trong ngày.
4. Một số lưu ý khi ăn bưởi
Không nên ăn bưởi khi đang dùng một số loại thuốc như thuốc giảm béo, thuốc chống dị ứng… để ngăn ngừa tương tác bất lợi giữa thuốc và bưởi.
Không ăn khi bụng đói vì bưởi có thể làm tổn thương niêm mạc dạ dày.
Không ăn bưởi khi bị rối loạn tiêu hóa.
Những người đang bị đau do gút, viêm loét dạ dày… không nên dùng bưởi.
Theo SK&DS
