Mùa hoa kiều mạch trên cao nguyên đá Đồng Văn. (Ảnh: Thanh Hà / TTXVN)Công viên địa chất là mô hình bảo tồn thiên nhiên, phát triển kinh tế – xã hội bền vững; đã phát huy lợi thế về giá trị tự nhiên và xã hội, được UNESCO công nhận và các nước tích cực triển khai.
Xu hướng mới của khoa học địa lý
Công viên địa chất là tập hợp các di sản địa chất có giá trị khoa học, giáo dục, thẩm mỹ và kinh tế; đồng thời là nơi hội tụ các giá trị khác về cảnh quan, đa dạng sinh học, khảo cổ học, lịch sử, văn hóa, xã hội… Tất cả các giá trị này đều được nghiên cứu, đánh giá và bảo tồn. và khai thác và sử dụng nó một cách bền vững. ”
Công viên địa chất là mô hình phát triển kinh tế – xã hội bền vững, khuyến khích các hoạt động thân thiện với môi trường, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị tổng thể của các loại hình di sản. Các di sản được xác định, bảo tồn và sử dụng hợp lý trong Công viên địa chất, góp phần làm tăng giá trị của Công viên địa chất hoặc một khu vực, địa danh cụ thể, khiến chính quyền, cộng đồng địa phương và các nhà đầu tư cẩn trọng hơn trong các hoạt động kinh tế có thể ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường, giá trị di sản (như khai thác khoáng sản, phát triển thủy điện, v.v.). điện, san lấp mặt bằng, xây dựng cơ sở hạ tầng…). ”
Ở Việt Nam, những bước đầu tiên hướng tới việc hình thành Công viên địa chất cũng đã được các nhà khoa học khởi động từ khá sớm. Đặc biệt, một số hoạt động của Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản, thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường với Đề tài Khoa học và Công nghệ cấp Nhà nước mã số KC.08.20 / 06-10 “Điều tra, nghiên cứu về di sản địa chất và đề xuất xây dựng Công viên địa chất phía Bắc Việt Nam ”(2007-2010); Dự án hợp tác Việt-Bỉ“ Nâng cao năng lực nghiên cứu và phát triển Công viên địa chất một số vùng Đông Bắc Việt Nam ”(2007-2013) …”
Theo TS Trần Tấn Vạn, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản, Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam, giai đoạn 2012-2014, Viện Khoa học Địa chất Khoáng sản đã xây dựng đề cương Đề án. của Chính phủ về “Bảo tồn di sản địa chất, phát triển và quản lý mạng lưới công viên địa chất Việt Nam”, được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt ngày 9/9/2014 tại Quyết định số 1590 / QĐ-TTg, dự kiến triển khai từ năm 2021. ”
Từ năm 2009, Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam đã thành lập Cơ quan đầu mối quốc gia về Công viên địa chất toàn cầu Việt Nam đặt tại Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản.
[Phát triển công viên địa chất – một hướng đi mới của ngành du lịch]
Đến năm 2016, Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam đã nâng cấp Cơ quan đầu mối quốc gia trên thành Tiểu ban chuyên trách về Công viên địa chất toàn cầu Việt Nam, Chủ tịch Tiểu ban là Viện trưởng Viện Khoa học địa chất, Giám đốc Viện Khoa học Địa chất. Khoáng sản.
Cũng trong năm 2016, Mạng lưới Công viên địa chất Việt Nam được thành lập, với thành viên là Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Cao nguyên đá Đồng Văn, tỉnh Hà Giang; Công viên địa chất toàn cầu Non Nước Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng; Công viên địa chất toàn cầu Đắk Nông, tỉnh Đắk Nông và một số địa phương khác như Gia Lai, Phú Yên, Lào Cai, Quảng Nam, Thừa Thiên-Huế … cũng đang thực hiện những bước đầu tiên trong việc thành lập công viên địa chất và lập hồ sơ trình UNESCO. để được công nhận là công viên địa chất toàn cầu. Sau khi được công nhận là công viên địa chất toàn cầu, doanh thu du lịch của các tỉnh trên đã tăng trưởng vượt bậc, mang lại hiệu quả kinh tế, xã hội rõ rệt.
Theo các nhà khoa học, Phú Yên có di sản địa chất, địa mạo độc đáo, phản ánh đặc điểm của các loại đá biến chất cổ cách ngày nay khoảng 2,5 tỷ – 542 triệu năm. Phú Yên còn có bề dày lịch sử và bề dày văn hóa đặc sắc với các công trình kiến trúc, phong tục tập quán, làng nghề truyền thống và nền ẩm thực phong phú. Với vị trí địa lý và đặc điểm văn hóa như vậy, tỉnh Phú Yên có nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển bền vững mô dựa trên danh hiệu Công viên địa chất, đặc biệt là các địa phương như thị xã Sông Cầu, thành phố Hải Phòng, … xã Đông Hòa, huyện Tuy An, Huyện Phú Hòa, huyện Tây Hòa, thành phố Tuy Hòa và một số đảo ven biển trên địa bàn tỉnh. ”
Nói rõ hơn về đặc điểm của di sản địa chất Phú Yên, Giám đốc Bảo tàng Địa chất Việt Nam Trương Quang Quý cho biết, qua khảo sát, Phú Yên có 60 di sản địa chất. Giá trị của di sản địa chất ở Phú Yên là cơ sở khoa học cho việc xây dựng Công viên địa chất Phú Yên và xa hơn nữa ”.
Năm 2020, đề tài “Nghiên cứu, đánh giá giá trị di sản địa chất và các di sản khác làm cơ sở khoa học hướng tới việc thành lập Công viên địa chất toàn cầu UNESCO tỉnh Phú Yên” của Bộ Khoa học và Công nghệ được phê duyệt, tạo điều kiện cho tỉnh có thêm các cơ sở khoa học để triển khai Dự án Công viên địa chất. Đồng thời, Chiến lược Ngoại giao văn hóa đến năm 2030 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 2013 / QĐ-TTg ngày 30/11/2021 đã đưa nhiệm vụ xây dựng Công viên địa chất Phú Yên vào danh mục nhiệm vụ. Dịch vụ xây dựng mới dự kiến sẽ được thực hiện vào năm 2030.
Việc thành lập, xây dựng và phát triển công viên địa chất nhằm bảo tồn và phát huy giá trị của di sản địa chất và các loại hình di sản, phát huy giá trị di sản văn hóa, danh lam thắng cảnh độc đáo. của tỉnh, thu hút khách du lịch trong nước và quốc tế đến với tỉnh Phú Yên, phát triển du lịch nhanh và bền vững trên cơ sở tôn trọng thiên nhiên, bảo vệ môi trường, khai thác hợp lý và hiệu quả tài nguyên thiên nhiên. , tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh bền vững …
Nâng cao nhận thức cộng đồng
Trong khuôn khổ dự án khoa học và công nghệ “Nghiên cứu tri thức bản địa về di sản địa chất, góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng và quảng bá du lịch tại một số công viên địa chất Việt Nam” do Viện Khoa học địa chất thực hiện, nghiên cứu kiến thức bản địa về di sản địa chất tại một số công viên địa chất Việt Nam đã tăng cả số lượng và chất lượng giá trị di sản trong các công viên địa phương. chất này, đồng thời nâng cao hiệu quả giáo dục cộng đồng về di sản và công viên địa chất. Trong số đó có các di sản địa chất, rất cần thiết và thiết thực góp phần bảo tồn, phát huy giá trị di sản, phát triển kinh tế – xã hội bền vững.
Cột Lũng Cú có lịch sử rất lâu đời, trải qua nhiều lần trùng tu, tôn tạo. Cột cờ hình bát giác mới cao hơn 30m được khánh thành ngày 25/9/2010 (Ảnh: Trọng Đạt / TTXVN)Chủ nhiệm đề tài, Thạc sĩ Đỗ Thị Yến Ngọc, Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản, Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam cho biết, tất cả các cộng đồng dân cư sống ở các vùng khác nhau trên Trái đất đều chịu sự chi phối của các đặc điểm, điều kiện tự nhiên của các vùng đó trong sự tương tác. với các quần thể sinh vật khác cùng hệ sinh thái nơi chúng cư trú. Điều kiện tự nhiên và đặc điểm địa chất, bao gồm di sản địa chất và các dẫn xuất của chúng như hệ sinh thái, quyết định các đặc điểm xã hội của các cộng đồng này. Các em có những hiểu biết về thế giới tự nhiên, phong tục tập quán xã hội, kỹ năng sống,… độc đáo, riêng biệt, phản ánh rõ nét đặc điểm của môi trường tự nhiên nơi cư trú. chế độ cục bộ. “
Từ kết quả nghiên cứu, PGS.TS Nguyễn Thị Phương Châm, Viện Nghiên cứu Văn hóa, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, thuộc nhóm tác giả của đề tài cho rằng, việc thành lập công viên địa chấtBảo tồn và phát huy giá trị của tổng thể di sản cùng với các giá trị di sản khác là sự nghiệp chung của cả chính quyền các cấp và cộng đồng.
Trong quá trình đó, tuyên truyền, quảng bá, nâng cao nhận thức cộng đồng, từ đó bảo tồn và phát huy giá trị của các loại hình di sản là một trong những nội dung quan trọng hàng đầu. Vì vậy, một trong những yêu cầu đầu tiên mà Mạng lưới Công viên địa chất toàn cầu của UNESCO đặt ra là làm thế nào để truyền tải đến cộng đồng những kiến thức và thông tin cần thiết, dưới hình thức “đơn giản hóa, phổ cập”. ”Bằng những cách đơn giản và hiệu quả.
Định cư ở một nơi hầu như chỉ có đá, ngoài “hốc đá” người dân địa phương trong Công viên địa chất toàn cầu Cao nguyên đồng vănNgoài ra, Hà Giang còn sử dụng đá trong nhiều sinh hoạt khác, làm “hàng rào đá” quanh nhà, làm cầu thang, ngưỡng cửa, cột nhà, làm chậu tắm, bia mộ, tất nhiên là công cụ lao động. thời tiền sử cũng như các vật liệu xây dựng thông thường ngày nay …, tạo nên cả một nền “văn hóa đồ đá.”
Vật liệu đá được người dân ở nhiều địa phương khác, trong nước cũng như trên thế giới sử dụng, nhưng có thể nói kiến thức “làm đất” là đặc trưng, riêng có của Cao nguyên đá Karst Đồng Văn. xứng đáng là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia và trong tương lai là Di sản Văn hóa Phi vật thể đại diện của Nhân loại. ”
Theo PGS.TS Nguyễn Chiến Thắng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Châu Âu, nói đến Công viên địa chất toàn cầu Cao nguyên đá Đồng Văn còn phải nói đến kiến thức sử dụng di sản địa chất, tài nguyên thiên nhiên của người Mông. tài nguyên địa chất-phương pháp canh tác đất hốc đá, làm hàng rào đá. Do địa hình ở đây chủ yếu là núi đá vôi hiểm trở, hiểm trở, đất canh tác rất ít nên cộng đồng các dân tộc ở đây đã thích nghi một cách sáng tạo bằng cách chở đất. đổ vào các hốc đá, kè – nhặt những mảnh đá vương vãi trên mặt đất xếp thành hàng rào để chống xói mòn, rửa trôi đất … /.
Diệu Thùy (TTXVN / Vietnam +)
