Nghệ nhân sơn mài Tương Bình Hiệp sốt ruột chờ đề án bảo tồn làng nghề

Làng sơn mài Tương Bình Hiệp ngày càng mai một

Làng nghề sơn mài Tương Bình Hiệp ở TP.Thủ Dầu Một (Bình Dương) là vùng đất duy nhất ở phía Nam có cả 3 loại hình sơn mài truyền thống.

Đó là sơn mài trang trí, sơn mài ứng dụng và sơn mài nghệ thuật. Tất cả đều nằm trong một không gian thống nhất nhưng rất riêng biệt về ngôn ngữ hình ảnh và nghệ thuật.

Làng nghề sơn mài Tương Bình Hiệp ở Bình Dương có đủ các loại đồ sơn mài truyền thống. Ảnh: Nguyễn Vy

Trong trí nhớ của nghệ nhân ưu tú Lê Bá Linh, làng sơn mài Tương Bình Hiệp trước nhà làm sơn mài, người làm sơn mài. Ai cũng hăng say lao động sản xuất, tiếng tăm làng nghề vang xa, nhiều gia đình đã vươn lên từ nghèo khó trở nên khá giả.

Tuy nhiên, hơn 10 năm trở lại đây, nghề sơn mài đang đứng trước nhiều thách thức. Với dân số hơn 13.600 người ở Tương Bình Hiệp, làng nghề chỉ có 36 hộ và cơ sở sản xuất, kinh doanh đồ sơn mài. Trong đó, có 9 doanh nghiệp và 27 hộ gia đình, cơ sở nhỏ lẻ.

Thợ sơn mài ngày càng ít. Sản phẩm đầu ra gặp nhiều khó khăn. “Làng sơn mài Tương Bình Hiệp dù đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia nhưng đang có nguy cơ mai một”, ông Linh nói.

Bảng chỉ dẫn lối vào Làng sơn mài Tương Bình Hiệp. Ảnh: Nguyễn Vy

Từ nhiều năm nay, Bình Dương đã có chủ trương đẩy mạnh phát triển du lịch gắn với bảo tồn và phát triển làng nghề truyền thống. Làng nghề sơn mài Tương Bình Hiệp là một trong 9 vùng có lợi thế về tài nguyên và nhân văn, được khai thác du lịch.

Tuy nhiên, hoạt động du lịch ở Tương Bình Hiệp vẫn còn rất đơn điệu. Công ty TNHH một thành viên sơn mài mỹ nghệ Tư Bổn của nghệ nhân Lê Bá Linh là một trong số ít cơ sở tổ chức hoạt động tham quan nghề sơn mài.

Theo ông Linh, hiện chưa có nhiều cơ sở kinh doanh dịch vụ du lịch song song với hoạt động sản xuất. Ngoài việc duy trì nghề truyền thống của gia đình, nhiều người vẫn phải làm nghề phụ hồ để kiếm sống. Du lịch không liên quan nhiều đến thu nhập hiện tại của họ.

Hầu hết các doanh nghiệp sơn mài ở Tương Bình Hiệp đều có quy mô nhỏ. Đóng góp của khu vực doanh nghiệp này vào GDP của tỉnh không lớn. Tuy nhiên, các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất đang nỗ lực để bảo tồn một di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.

Ông Linh cho rằng, việc bảo tồn và phát triển làng sơn mài Tương Bình Hiệp là cần thiết nhưng phải khẩn trương, có hướng đi cụ thể. “Do đề án bảo tồn và phát triển làng nghề sơn mài Tương Bình Hiệp kết hợp với du lịch đã có nhưng triển khai quá chậm”, ông Linh nói.

Cần nhanh chóng triển khai đề án bảo tồn làng nghề sơn mài Tương Bình Hiệp

Ông Nguyễn Văn Quý – Phó Chủ tịch Hội Điêu khắc Sơn mài Bình Dương cho biết, dịch bệnh Covid-19 và chiến tranh Nga – Ukraine khiến tình hình sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp sơn mài bị ảnh hưởng nặng nề.

Quy mô của các doanh nghiệp sơn mài chủ yếu là nhỏ và siêu nhỏ, khả năng mở rộng thị trường còn hạn chế. Mặc dù doanh nghiệp cố gắng không tăng giá bán trước sức ép giá nguyên liệu đầu vào, cước phí vận chuyển cao nhưng đầu ra của sản phẩm sơn mài vẫn còn nhiều khó khăn.

Các nghệ nhân sơn mài Tương Bình Hiệp đang hoàn thiện sản phẩm. Ảnh: Nguyễn Vy

Ông Quý phân tích, tác phẩm sơn mài không chỉ phải có chất lượng mà còn phải có giá trị nghệ thuật. Các doanh nghiệp nhận thức rõ việc nâng cao chất lượng và giá trị nghệ thuật thông qua quảng bá, kết hợp du lịch để thu hút khách, nâng cao thu nhập.

Dự án bảo tồn làng nghề sơn mài Tương Bình Hiệp khi hoàn thành sẽ giúp ích rất nhiều cho các doanh nghiệp trong việc bảo tồn nghề truyền thống của Bình Dương.

Bởi hiện nay, các cơ sở sơn mài tận dụng nơi ở làm cơ sở sản xuất. Điều này gây khó khăn cho việc đảm bảo tiêu chí môi trường, cũng như mở rộng sản xuất.

Nếu dự án hình thành và xây dựng vùng sản xuất tập trung thì các doanh nghiệp sẽ vào cuộc. Chất lượng sản phẩm được nâng cao, xử lý môi trường được cải thiện.

“Nhiều doanh nghiệp, cơ sở sản xuất sơn mài ở Tương Bình Hiệp mong muốn dự án sớm được triển khai”, ông Quý nói.

Để khắc phục khó khăn trước mắt, các doanh nghiệp sơn mài đang tích cực chia sẻ đơn hàng, cùng nhau sản xuất. Mục tiêu cuối cùng là giữ ổn định số lượng doanh nghiệp và cơ sở, đặc biệt là có lực lượng lao động lành nghề.

“Đặc thù của nghề sơn mài là ý tưởng nghệ thuật. Một khi hàm lượng chất xám trong những người thợ lành nghề mất đi đồng nghĩa với việc làng sơn mài Tương Bình Hiệp không thể phát triển”, ông Quý lo lắng.

Theo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Bình Dương, dự án Bảo tồn và phát triển làng sơn mài Tương Bình Hiệp kết hợp du lịch được UBND tỉnh phê duyệt vào tháng 3/2020, giao cho TP.Thủ Dầu Một làm chủ nhiệm. . riêng.

Ông Võ Chí Thành – Phó Chủ tịch UBND TP.Thủ Dầu Một cho biết, tổng diện tích thực hiện dự án hơn 5,4ha tại khu phố 8, phường Tương Bình Hiệp. Lộ trình dự kiến ​​hoàn thành vào năm 2024.

Du khách tham quan mua sắm tại Công ty Sơn mài Mỹ nghệ Tư Bốn, Bình Dương. Ảnh: Nguyễn Vy

Dự án được phê duyệt ban đầu có tổng vốn 105 tỷ đồng. Dự án sẽ được triển khai sau khi điều chỉnh quy hoạch 1/500 được phê duyệt.

Tuy nhiên, khi triển khai chi tiết, dự án đã phát sinh. Tổng vốn cho dự án hiện đã tăng lên hơn 200 tỷ đồng. TP.Thủ Dầu Một đang trình UBND tỉnh điều chỉnh dự án cũng như tổng vốn đầu tư.