(TN&MT) – Ngày 30/9, tại Hà Nội, Trường Đào tạo cán bộ Lê Hồng Phong phối hợp với Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển cộng đồng nông thôn (CCRD) tổ chức tọa đàm “Chính sách đất đai trong nông nghiệp”. – Góp phần sửa đổi Luật đất đai 2013 ”.
Tích tụ và tập trung ruộng đất diễn ra chậm
PGS. GS.TS Phạm Minh Ánh, Hiệu trưởng Trường Đào tạo cán bộ Lê Hồng Phong cho biết, sau hơn 8 năm tổ chức thi hành Luật Đất đai 2013, bên cạnh những mặt tích cực, việc thực hiện chính sách, pháp luật về đất đai hiện nay vẫn còn nhiều hạn chế. những hạn chế, ảnh hưởng không nhỏ đến phát triển kinh tế – xã hội nói chung và phát triển nông nghiệp nói riêng.
Chẳng hạn, quá trình tích tụ, tập trung ruộng đất còn chậm, việc thực hiện chưa thực sự gắn với công bằng, bền vững, hiệu quả và còn nhiều khó khăn, vướng mắc; Khung giá đất chưa phù hợp, chưa sát với giá chuyển nhượng quyền sử dụng đất thực tế trên thị trường (nhất là khu vực ngoại thành). Trong khi đó, biên độ quy định của giá đất ở nông thôn còn rộng, dẫn đến nhiều diện tích chưa sát thực tế; Chính sách thu thuế từ hoạt động chuyển nhượng quyền sử dụng đất, chuyển nhượng dự án, chuyển nhượng tài sản gắn liền với đất thuê… chưa rõ ràng, chưa phù hợp với quy định của Luật Đất đai năm 2013, gây nhiều khó khăn. cho cơ quan thực hiện và gây phiền hà cho người sử dụng đất…
Đặc biệt, việc miễn, giảm thuế sử dụng đất đối với đất nông nghiệp đã được thực hiện nhiều năm nhưng tình trạng ruộng bỏ hoang gây lãng phí tài nguyên, trong khi nhiều nhà đầu tư không thuê được đất để đầu tư canh tác. Điều này cho thấy cơ chế ưu đãi tài chính đối với đất nông nghiệp chưa thực sự hiệu quả.
Cùng chung quan điểm, PGS.TS. PGS.TS Đỗ Thị Tâm, Học viện Nông nghiệp Việt Nam cho rằng, cơ chế, mô hình tích tụ ruộng đất theo hướng chuyển nhượng quyền sử dụng đất nông nghiệp … còn hạn chế nên còn nhiều hạn chế. quyền cơ bản của người sử dụng đất và cản trở đầu tư vào nông nghiệp – lĩnh vực rất kén nhà đầu tư. Chẳng hạn, khoản 3 Điều 191 Luật Đất đai 2013 quy định: “Hộ gia đình, cá nhân không trực tiếp sản xuất nông nghiệp không được nhận chuyển nhượng, tặng cho quyền sử dụng đất trồng lúa”. Tại khoản 30 Điều 3 quy định: “Hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp là hộ gia đình, cá nhân được Nhà nước giao, cho thuê, công nhận quyền sử dụng đất nông nghiệp; nhận quyền sử dụng đất nông nghiệp và có thu nhập ổn định từ sản xuất nông nghiệp trên đất đó ”.
Điều này dẫn đến tình trạng sản xuất nhỏ lẻ vẫn diễn ra phổ biến, năng suất, chất lượng sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ chưa cao, làm chậm quá trình hội nhập kinh tế. Năm 2020 chỉ có 1.051 xã có cánh đồng lớn (chiếm 12,68% tổng số xã khu vực nông thôn), với 1.657 cánh đồng. Tổng diện tích gieo trồng cánh đồng lớn giảm từ 579,25 nghìn ha năm 2016 xuống còn 271,00 nghìn ha năm 2020. Năm 2020, bình quân cánh đồng lớn có 196,94 hộ tham gia, bằng 71,93% năm. 2016; diện tích cánh đồng lớn bình quân 163,55 ha, bằng 63,86% so với năm 2016.
Cũng theo PGS.TS. PGS.TS Đỗ Thị Tâm, về công tác quản lý, sử dụng đất nông nghiệp thời gian qua, quy hoạch sử dụng đất chưa thống nhất, chưa gắn với các quy hoạch khác; Dự báo nhu cầu sử dụng đất chưa đáp ứng thực tế. Ngoài ra, công tác giám sát thực hiện quy hoạch còn lỏng lẻo, dẫn đến tình trạng đất bỏ hoang, sử dụng kém hiệu quả. Điều này về lâu dài sẽ gây thoái hóa đất nông nghiệp.
Việc phân loại đất nông nghiệp theo mục đích sử dụng chưa thống nhất giữa các luật có liên quan (Luật Đất đai, Luật Lâm nghiệp, Luật Bảo vệ môi trường …). Có sự chồng chéo về việc sử dụng đất trong một khu vực. Không có bộ tiêu chí đánh giá tiềm năng sử dụng đất cho các mục đích sử dụng đất nông nghiệp khác nhau (hiện nay chỉ đánh giá mức độ phù hợp của đất với mục đích trồng trọt và chăn thả).
Mặt khác, Luật Đất đai và các văn bản hướng dẫn thi hành chưa quy định cụ thể trường hợp chuyển mục đích đất trồng cây lâu năm sang nuôi trồng thủy sản hoặc đất nông nghiệp khác (trang trại) nên khó thực thi …
Cần đảm bảo lợi ích của người dân
Để giải quyết vấn đề này, PGS.TS. PGS.TS Đỗ Thị Tâm cho rằng, cần bổ sung vào khái niệm đất nông nghiệp quỹ đất hỗ trợ, phục vụ nông sản như kho vận, khu chế biến, kho bãi, bảo quản. quản lý giống, phân bón, nông sản…
Thống nhất phân loại đất nông nghiệp theo mục đích sử dụng, làm rõ chế độ sử dụng đất đối với một số loại đất có thể sử dụng vào các mục đích khác nhau. Xem xét bổ sung thêm các khái niệm và phân loại đất theo chức năng (chức năng sinh thái, chức năng kinh tế, chức năng bảo tồn, phòng hộ, …). Đồng thời, cần xây dựng bộ tiêu chí đánh giá tiềm năng sử dụng đất cho các mục đích sử dụng đất nông nghiệp khác nhau và cho các chức năng khác nhau của đất nông nghiệp.
Hoàn thiện chính sách đất nông nghiệp theo hướng khuyến khích tích tụ, tập trung đất nông nghiệp, bổ sung quy định hạn mức nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất nông nghiệp cho phù hợp với yêu cầu sản xuất hàng hóa lớn của cả nước. nông nghiệp (tại Điều 129 và Điều 130 Luật Đất đai 2013); mở rộng hạn mức nhận chuyển nhượng, tặng, cho quyền sử dụng đất đối với từng loại đất nông nghiệp phù hợp với tập quán sản xuất của từng vùng; cho phép tổ chức, hộ gia đình, cá nhân trong nước có đủ tiềm lực về vốn và công nghệ được nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất nông nghiệp (tại Điều 191 Luật Đất đai năm 2013). Qua đó, góp phần phát triển sản xuất hàng hóa lớn, hiện đại, tránh tình trạng bỏ hoang đất nông nghiệp.
Xây dựng cơ chế tính giá trị đất nông nghiệp, lấy đó làm cơ sở để chuyển đổi đất nông nghiệp cho nhau. Xem xét sử dụng công cụ thuế trong sử dụng đất nông nghiệp và tăng cường các biện pháp quản lý việc thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất để tránh tình trạng bỏ hoang hóa đất đai. Xem xét miễn, giảm các loại thuế, phí liên quan đến chuyển nhượng đất nông nghiệp để thúc đẩy tích tụ đất nông nghiệp. Bổ sung, cụ thể các trường hợp chuyển mục đích sử dụng đất nông nghiệp sang đất phi nông nghiệp và chuyển mục đích sử dụng đất nông nghiệp trong nội bộ …
Góp ý cho Dự thảo Luật Đất đai sửa đổi, ThS. Trương Quốc Cần, Viện Tư vấn phát triển kinh tế – xã hội nông thôn và miền núi cho rằng, Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) đã tháo gỡ những vướng mắc, bất cập trong quá trình thi hành Luật Đất đai năm 2013, trong đó, bổ sung một số quy định mới về sử dụng đất. thời hạn, hạn điền, đối tượng sử dụng đất và chế độ sử dụng đất, tạo thuận lợi cho việc tích tụ, tập trung ruộng đất để sản xuất nông nghiệp trong thời gian tới. Bổ sung chế độ sử dụng đất chăn nuôi tập trung; sửa đổi quy định về sử dụng đất rừng sản xuất, đất rừng phòng hộ, đất rừng đặc dụng.
Tuy nhiên, việc mở rộng đối tượng và hạn mức nhận chuyển nhượng đất nông nghiệp cần đi kèm với các điều kiện và quy định hạn chế nhằm bảo vệ quyền sử dụng đất của các nhóm yếu thế (đồng bào dân tộc thiểu số, nông dân sản xuất trực tiếp). tiếp tục sản xuất quy mô nhỏ) trong quá trình chuyển dịch đất đai.
