Sống xanh như người Thụy Điển

Một tòa nhà bằng gỗ ở thành phố Skellefteå – Ảnh: Whitearkitekter.com

Trong cuộc trò chuyện với Đại sứ Thụy Điển tại Việt Nam Ann Mawe tại văn phòng của bà vào giữa tháng 8, chúng tôi thỉnh thoảng nhận thấy một bát nhỏ có sợi rau củ chiên giòn.

Nhận ra điều này, cô tự hào giới thiệu cà rốt và khoai tây, những thứ bỏ đi sau khi gọt vỏ, tẩm ướp và chiên giòn như một món ăn nhẹ trò chuyện.

“Nếu bạn đến Thụy Điển ngay bây giờ, bạn sẽ thấy rằng có rất nhiều lựa chọn thân thiện với môi trường cho người tiêu dùng. Mọi người cũng biết cách phân loại rác thải, chịu trách nhiệm quản lý rác thải của mình và luôn nghĩ về lượng khí thải carbon của hoạt động của chúng tôi ”- Đại sứ Ann Mawe mở đầu câu chuyện về con người xanh và nền kinh tế xanh của Thụy Điển.

Đại sứ Ann Mawe – Ảnh: NGUYÊN KHÁNH

“Nền kinh tế vòng tròn” trong nhà

* Thụy Điển nổi tiếng với lối sống xanh. Làm thế nào để bạn duy trì một lối sống xanh ở Việt Nam?

– Tôi ăn chay trường vì sản xuất thịt là một trong những nguồn chính phát thải khí nhà kính. Trong các bữa tiệc được tổ chức tại nhà của đại sứ hoặc các bữa ăn hàng ngày, chúng tôi đều cố gắng mua các sản phẩm địa phương thay vì nhập khẩu để hạn chế lượng khí thải carbon của chúng tôi.

Tôi thích đạp xe để đi làm nhưng đôi khi thách thức là ở Việt Nam rất nóng và không khí đôi khi bị ô nhiễm.

Nếu không đạp xe đi làm, tôi muốn đi bằng phương tiện công cộng nhưng điều này cũng khá đau đầu vì hệ thống giao thông công cộng chưa rộng khắp. Tuy nhiên, ở Việt Nam cũng có nhiều điều thú vị khác.

Vào cuối bữa ăn tối, nếu có rác thực phẩm, chúng tôi cho vào thùng ủ sau nhà để làm phân hữu cơ. Quy trình này diễn ra rất nhanh ở Việt Nam trong khi ở Thụy Điển phải mất nhiều thời gian hơn để có được loại phân bón phù hợp để trồng rau.

Nhờ phân bón đó mà cà chua hay rau trong nhà đại sứ luôn có sẵn. Có thể xem đây là kinh tế tròn thu nhỏ trong gia đình (cười).

* Chắc hẳn lối sống xanh của Thụy Điển đã truyền cảm hứng cho rất nhiều người ở Việt Nam?

– Khi lắp tấm pin năng lượng mặt trời trên nóc nhà, tôi đã mời đại sứ một số nước sống cùng khu vực và các nước láng giềng của Việt Nam sang thăm. Tôi chỉ cho họ cách cài đặt dễ dàng nhưng tiết kiệm chi phí như thế nào.

Tôi cũng thấy một số đại sứ đã lắp đặt các tấm pin mặt trời. Một số người cũng bắt đầu nghĩ về thức ăn mà họ được phục vụ. Tôi nghĩ điều này có lẽ là bởi vì tôi luôn nói một chút về thức ăn được phục vụ trước khi mọi người bắt đầu ăn.

Chị đầu bếp Việt của tôi cũng là một người có nhiều ý tưởng trong việc chống lãng phí thực phẩm.

Thông điệp của tôi dành cho những người đang theo đuổi lối sống xanh rất ngắn gọn: bạn làm gì cũng quan trọng, làm sẽ không khó và sẽ rất vui. Điều này không chỉ vì nó lành mạnh mà còn khuyến khích bạn tiếp tục suy nghĩ về những cách sáng tạo mới.

Vườn rau bón phân hữu cơ tại nhà Đại sứ Ann Mawe.

Động lực thay đổi từ người tiêu dùng

* Vậy những kinh nghiệm nào từ Thụy Điển có thể giúp Việt Nam trong quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế xanh và tròn, thưa bà?

– Tôi nghĩ Việt Nam cũng có khả năng đi theo hướng này. Thụy Điển có hàng nghìn công ty quen thuộc với nền kinh tế vòng tròn và đã có mặt tại Việt Nam. Tôi tin rằng những công ty này sẽ tạo cảm hứng để làm việc với các công ty địa phương. Cá nhân tôi cũng nhận thấy Việt Nam rất quan tâm đến mô hình phát triển của Thụy Điển.

Vì hai nước chúng ta khác nhau nên mô hình phải phù hợp với Việt Nam. Nhưng tôi nghĩ trong câu chuyện kinh tế vòng tròn, để kinh tế vòng quay thực sự phát huy tác dụng, nó thực sự phải được phân cấp.

Các thành phố và địa phương phải được trao quyền để làm việc này và có các nguồn lực và thẩm quyền để thực hiện nó ở cấp địa phương. Tôi tin rằng cần có sự phối hợp giữa các hướng từ trên xuống và từ dưới lên.

Chúng tôi vui mừng chào đón các đoàn Việt Nam sang Thụy Điển để tìm hiểu về hệ thống quản lý chất thải, bao gồm cả chất thải trong sản xuất năng lượng.

* Theo ông, chính phủ hay các công ty tư nhân nên giữ vai trò chính trong việc thúc đẩy kinh tế xanh, kinh tế vòng tròn?

– Tại Thụy Điển, các công ty đang đi đầu và dẫn đầu bằng những hành động và ví dụ cụ thể. Tất nhiên phải có sự thúc đẩy của chính phủ. Chính phủ không đưa ra ý kiến ​​mà chỉ đưa ra định hướng, các công ty sẽ hiện thực hóa và cụ thể hóa.

Có những công ty khởi nghiệp nhỏ, chủ yếu do người trẻ dẫn dắt, nắm bắt nhanh nhu cầu tiêu dùng của giới trẻ. Điều mà chính phủ cần làm là tạo không gian cho các doanh nghiệp này phát triển, thiết lập hệ thống hỗ trợ cho các doanh nghiệp khởi nghiệp và ý tưởng đổi mới.

Động lực thay đổi cũng nằm ở người tiêu dùng, vì người tiêu dùng sẽ bắt đầu yêu cầu ngày càng nhiều các mặt hàng thân thiện với môi trường.

Ví dụ, ở Thụy Điển, khoảng 72% người tiêu dùng luôn xem xét tính bền vững khi lựa chọn một sản phẩm. Khi đối mặt với một loạt các chất tẩy rửa sinh học và thông thường, người Thụy Điển sẽ chọn các sản phẩm không gây hại cho môi trường.

Khi các doanh nghiệp bắt đầu nhận thức được xu hướng tiêu dùng mới, ngành công nghiệp sẽ phải sản xuất nhiều thứ thân thiện với môi trường hơn. Các chủ sở hữu luôn muốn những gì doanh nghiệp của họ tạo ra được mua và đón nhận.

Đối với Việt Nam, quốc gia phụ thuộc nhiều vào vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), bạn cần lưu ý rằng để cạnh tranh trong tương lai cần phải có một nền kinh tế sử dụng năng lượng xanh sạch. Vì nếu không, sẽ không có công ty nào sẵn sàng đầu tư vào đây nữa.

Ở miền bắc Thụy Điển ngày nay 100% năng lượng là xanh và sạch, đó là lý do tại sao các công ty muốn sản xuất ở đó thay vì ở nơi khác.

Việt Nam đã tham gia một số hiệp định thương mại tự do rất tiến bộ với Liên minh châu Âu (EU) và các nước khác. Trong đó, họ cũng có yêu cầu rõ ràng là Việt Nam phải phát triển xanh và bền vững.

Vì vậy, để giao thương tốt với EU và các nước có hiệp định thương mại tự do tương tự, Việt Nam cần đi theo hướng này vì đây là hướng đi tích cực.

Một điều tích cực là trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, Việt Nam đang là hình mẫu đi đầu và tiến nhanh hơn các nước trong khu vực Đông Nam Á.

* Con số 72% người tiêu dùng Thụy Điển chú trọng đến tính bền vững và thân thiện với môi trường của sản phẩm thực sự rất ấn tượng. Làm thế nào để Việt Nam có thể đạt được cột mốc đó?

– Tôi nghĩ mọi thứ nên bắt đầu từ nhận thức chung về tầm quan trọng của môi trường, nhưng sẽ mất nhiều thời gian. Tôi đã thấy nó ở đất nước của mình.

Vào những năm 1970, đường phố ở Thụy Điển không được sạch đẹp như bây giờ, vẫn còn những đống rác và người dân xả rác ra đường. Sau đó chính quyền bắt đầu bằng việc vận động, tuyên truyền người dân, rồi dùng biện pháp “cây gậy và củ cà rốt” để phạt những người vứt rác ra đường.

Thay đổi hành vi cần có thời gian, và trong khi một số người tự nhận thức và tự điều chỉnh, những người khác cần ai đó buộc họ làm điều đó.

Ngày xửa ngày xưa khi Thụy Điển bắt đầu có chế độ phân loại rác, ban đầu có rất nhiều sự phản đối, đặc biệt là những người lớn tuổi. Nhưng ngày nay không ai đặt câu hỏi tại sao họ phải làm điều này nữa.

Đối với câu hỏi của bạn, tôi nghĩ đôi khi có thể mất một khoảng thời gian và để đạt được con số này cần có sự kết hợp của việc nâng cao nhận thức đi đôi với những khuyến khích tích cực chẳng hạn như siêu thị buộc khách hàng phải trả tiền để sử dụng túi ni lông, nhưng hoàn toàn miễn phí khi bạn mang một túi vải từ nhà.

Đường sắt ở Thụy Điển thân thiện với môi trường nhất thế giới – Ảnh: imagebank.sweden.se

Thụy Điển bền vững như thế nào?

TTO – Những thách thức toàn cầu hiện nay đang đòi hỏi thế giới phải đi trên con đường phát triển bền vững và phải … đi nhanh. Nhưng để có được điều đó, cần phải cùng nhau hành động với một quyết tâm thực sự mạnh mẽ.