Mới đây nhất, ngày 20/9, các ngành chức năng tỉnh Bạc Liêu đã bắt quả tang vụ bơm tạp chất vào tôm, thu gom, vận chuyển gần 600 kg “tôm bẩn”. Đồng thời, Chi cục Quản lý thị trường tỉnh cũng phát hiện lô tôm có chứa tạp chất với trọng lượng gần 3.500 kg.
Hậu quả của “tôm bẩn”
Bơm tạp chất vào tôm là hành vi vụ lợi nhưng có hại cho cả ngành thủy sản.
EU đã cảnh báo về tình trạng tồn dư kháng sinh và tạp chất trong sản phẩm thủy sản của Việt Nam. EU đã đưa ra khỏi danh sách các doanh nghiệp được phép nhập khẩu vào thị trường EU đối với trường hợp lô hàng thủy sản bị cảnh báo có hóa chất cấm quy định tại Phụ lục 2, Quy định số 37/2010 của EU.
Để tránh việc Cơ quan có thẩm quyền của EU loại dần doanh nghiệp ra khỏi danh sách doanh nghiệp được phép xuất khẩu vào thị trường này, Cục Quản lý chất lượng nông lâm sản và thủy sản đã ban hành Công văn số 1041 / QLCL-CL1 ngày 30/5/2016 yêu cầu các doanh nghiệp chế biến thủy sản sản xuất vào EU và các đơn vị liên quan thực hiện đầy đủ các biện pháp kiểm soát cần thiết đối với hóa chất, tạp chất kháng sinh để tránh bị EU đưa ra khỏi EU. danh sách các mặt hàng xuất khẩu sang khu vực này. Các cơ sở chế biến thủy sản cần chủ động lấy mẫu đối với từng lô hàng trước khi xuất khẩu sang EU.
Vấn đề thủy sản nhiễm kháng sinh tại vùng nuôi có thể kiểm soát được nhưng đối với tôm bơm tạp chất thì tình hình còn phức tạp hơn. Nhiều doanh nghiệp cho biết, họ phải kiểm tra, giám sát ở nhiều đầu mối như nông dân, đại lý thu mua, người vận chuyển, cơ sở chế biến và cả người dân của doanh nghiệp.
Ông Lê Văn Quang, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần Tập đoàn Thủy sản Minh Phú cho biết, doanh nghiệp phải có nhân viên giám sát tôm từ khi nuôi đến khi thu hoạch, vận chuyển về kho doanh nghiệp mất nhiều thời gian. thời gian, chi phí, nhân lực. Doanh nghiệp phải tính toán thời gian xe vận chuyển để xem xe thu mua từ vùng nuôi, đại lý đến kho của doanh nghiệp mất bao nhiêu thời gian. Từ đó, doanh nghiệp xác định thời gian cho từng chuyến xe vận chuyển và nếu xe nào đến lâu hơn thời gian quy định thì doanh nghiệp sẽ kiểm tra lại hàng hóa.
Việc thương lái bơm tạp chất vào tôm không chỉ là hành vi gian lận thương mại, làm xấu hình ảnh con tôm Việt Nam ở nước ngoài mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe người tiêu dùng trong nước. Khi thị trường xuất khẩu bị kiểm soát chặt chẽ, thị trường nội địa trở thành nơi tiêu thụ hàng thủy sản bẩn.
Theo các chuyên gia, bơm tạp chất vào tôm giúp tăng trọng lượng và kích cỡ, nhìn bắt mắt hơn để thu lợi. Điều đáng nói, tôm chứa tạp chất lạ, nhất là ở dạng lỏng sẽ tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn gây bệnh phát triển, nhất là vi khuẩn gây bệnh đường tiêu hóa.
Ông Lê Văn Quang, Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Tập đoàn Thủy sản Minh Phú cho biết, việc chống bơm tạp chất vào tôm rất khó vì lợi nhuận từ hành vi này rất cao.
Sau khi được tiêm “thuốc tăng trọng”, 1 tấn tôm sú sẽ “nở” thành 1,2 tấn. Nếu giá mỗi kg tôm sú hiện nay khoảng 180.000 đồng, thì việc tiêm tạp chất mang lại lợi nhuận bất hợp pháp lên đến 20%, tức là một tấn tôm có thể thu lợi tại chỗ 36 triệu đồng.
Các biện pháp khắc nghiệt
Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, các bộ, ngành và chính quyền địa phương đã triển khai nhiều đợt cao điểm thanh tra, kiểm tra; kết hợp vận động các cơ sở, doanh nghiệp ký cam kết “Nói không với tôm chứa tạp chất”. Một số địa phương quyết tâm loại bỏ “tôm bẩn” bằng các biện pháp cứng rắn. UBND tỉnh Bạc Liêu đã có văn bản chỉ đạo nêu rõ: Nếu để xảy ra cơ sở nào bơm tạp chất vào tôm nguyên liệu trên địa bàn huyện thì xử lý kỷ luật Chủ tịch UBND huyện đó.
Nhờ sự chỉ đạo quyết liệt của Thủ tướng Chính phủ và sự vào cuộc tích cực của các bộ, ngành, địa phương, năm 2017 và 2018 tình trạng bơm tạp chất vào tôm nguyên liệu ở ĐBSCL đã giảm hẳn. Tuy nhiên, thời gian gần đây, khi tình trạng bơm tạp chất vào tôm nguyên liệu không còn được nhắc đến nhiều, công tác kiểm tra, chấn chỉnh không còn quyết liệt như trước thì nạn bơm tạp chất vào tôm lại bùng phát.
Theo Thanh tra Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Bạc Liêu, trong 6 tháng đầu năm 2022, đơn vị phối hợp với Phòng Cảnh sát kinh tế, Phòng Cảnh sát giao thông (Công an tỉnh) kiểm tra, phát hiện 10 trường hợp vận chuyển , bơm tạp chất vào tôm nguyên liệu. Lực lượng chức năng đã tiến hành tịch thu lô hàng vi phạm và xử phạt theo quy định của pháp luật.
Phòng Cảnh sát kinh tế (Công an tỉnh Bạc Liêu) đã xử phạt hơn 1,6 tỷ đồng đối với 2 vụ bơm tạp chất vào tôm bị phát hiện từ ngày 18 đến 20-9-2022. Trước đó, vào tháng 6-2022, Chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính chủ cơ sở 60 triệu đồng về hành vi thuê nhân công bơm tạp chất vào tôm nguyên liệu, buộc cơ sở đình chỉ hoạt động. hoạt động trong 2 tháng.
Bạc Liêu đã triển khai nhiều giải pháp nhằm tăng cường kiểm soát, ngăn chặn và xử lý hành vi đưa tạp chất vào tôm. Cụ thể, nâng cao vai trò, trách nhiệm của chính quyền địa phương trong việc kiểm soát, ngăn chặn và xử lý hành vi đưa tạp chất vào tôm nguyên liệu và sản xuất, kinh doanh sản phẩm tôm có bơm tạp chất trên địa bàn tỉnh. ; xử lý nghiêm địa phương đã ký cam kết với Chủ tịch UBND tỉnh nhưng để xảy ra vi phạm pháp luật liên quan đến tôm tạp chất và chưa có biện pháp xử lý hiệu quả.
Nhưng tất cả những biện pháp trên vẫn chưa đủ sức răn đe đối với những cá nhân, cơ sở thu mua tôm trục lợi bất chính.
Ông Nguyễn Văn Nhiệm, Chủ tịch Hiệp hội Tôm Mỹ Thạnh Sóc Trăng cho biết, câu chuyện thủy sản bị bơm tạp chất, kháng sinh quá mức đã diễn ra nhiều năm nhưng chưa được giải quyết triệt để, trị từ “gốc”. Các cơ quan quản lý nhà nước cần kiểm soát thuốc thú y, chất cấm trong thủy sản. Hiện nay, hàng nhập lậu, không rõ nguồn gốc xuất xứ tràn lan trên thị trường. Nguyên nhân là do hình phạt quá nhẹ, chưa tương xứng với tội danh.
Về mặt pháp lý, việc bơm tạp chất vào tôm là vi phạm pháp luật. Tùy theo tính chất, mức độ và hậu quả mà người thực hiện hành vi có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.
Về xử lý hành chính, khoản 1a Điều 11 Nghị định 115/2018 / NĐ-CP quy định: Phạt tiền từ 3.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng đối với hành vi đưa trực tiếp tạp chất vào thủy sản hoặc sử dụng thủy sản có tạp chất do đưa trong sản xuất và chế biến thực phẩm. Hình thức xử phạt bổ sung: Tịch thu tang vật.
Về xử lý hình sự, hành vi bơm tạp chất cấm vào tôm là vi phạm vệ sinh an toàn thực phẩm. Do đó, người thực hiện hành vi này có thể bị xử lý theo BLHS năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017. Cụ thể, Điều 317 BLHS năm 2015 quy định về tội vi phạm quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm. Phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.
Ngoài ra, hành vi đưa tạp chất vào tôm nguyên liệu và sản xuất, kinh doanh tôm có bơm tạp chất còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội “lừa dối khách hàng” với mức phạt 3 năm tù.
Theo quy định, pháp luật không khoan hồng với hành vi bơm tạp chất vào tôm. Vấn đề nằm ở việc thực thi pháp luật. Thực tế, những trường hợp bơm chất bẩn vào tôm để trục lợi mới chỉ bị xử lý hành chính. Chưa một trường hợp nào bị xử lý hình sự với mức án đủ sức răn đe. Chính vì sự thiếu nghiêm minh này mà tình trạng lách luật đã diễn ra hơn 20 năm và cuộc chiến chống “tôm bẩn” vẫn chưa có hồi kết.
Đã đến lúc thay đổi “luật chơi”. Các hành vi gây mất an toàn vệ sinh thực phẩm, gian lận thương mại, lừa dối khách hàng, phá hoại ngành nuôi trồng thủy sản phải được gọi đúng tên và xử lý hình sự theo quy định của pháp luật để giữ hình ảnh. sạch cho tôm Việt Nam!
