(Dân trí) – Tòa thành đồ sộ có niên đại hơn hai nghìn năm vừa là kinh đô, quân sự, vừa là kinh thành. Cổ Loa được đánh giá và ghi nhận là thành cổ Việt Nam có quy mô lớn nhất Đông Nam Á.
Theo nhiều khảo sát, thành Cổ Loa (Hà Nội) có sự hiện diện của ba tòa thành với hào sông, hồ và nhiều ụ, cọc, lũy tạo nên một tòa thành quy mô. Tổng chu vi tường thành là 16km, diện tích 46ha. Gồm 3 xã Cổ Loa, Dục Tú, Việt Hùng thuộc huyện Đông Anh (Hà Nội). Nét đỏ trong hình ảnh cho thấy các phân đoạn của thành Cổ Loa.
Hình vẽ thể hiện hình dạng ba vòng thành Cổ Loa: Phía ngoài; Trung tâm; Nội địa.
Cho đến ngày nay, hầu hết các phần tường đều bị mờ, khó nhận biết. Trong ảnh là một đoạn tường đất thuộc thành Trung.
Thành Ngoài là tường thành khép kín nối các gò đất tự nhiên nên không có hình thù rõ ràng. Nét đỏ là thành bên ngoài, chất liệu tường bao bên ngoài hoàn toàn là đất, nhưng qua lát cắt khảo cổ học, dưới chân tường có một lớp đá lót, bên trên là một lớp đất sét. Phần lớn Bức tường Bên ngoài đã bị phá hủy.
Thành được xây bằng đất, theo phương pháp đào đất, đào hào đến đó, thành đến đó, thành đắp ở đó. Hoàng thành là một bức tường thành khép kín, không có hình dạng xác định do sự liên kết của các gò đất tự nhiên và các tòa thành ven sông hồ. Chu vi 6km; Cao 6-12m; Rộng 20m. Thành bên ngoài dốc dốc, bên trong đánh nhẹ nhàng, đánh vào bên trong rất dễ dàng.
Thành Nội có hình chữ nhật, được xây dựng theo bốn hướng chính Nam, Bắc, Tây, Đông nhưng chỉ mở ra ở giữa tường thành phía Nam. Xung quanh thành trong có 12 gò đất nhô ra gọi là Hoa Hội, Hoa Hội được xây rất đối xứng, mỗi tường ngang 2 mảnh, mỗi tường dọc 4 mảnh. Thành nội có chu vi 1,65km, đây là nơi ở của vua và một số quan trong triều.
Trên tường thành có nhiều ụ đất cao hơn mặt thành và nhô hẳn ra ngoài để làm tháp canh, công sự phòng thủ. Trong ảnh là một phần của bức tường gò lửa nổi của nội thành.
Khu vực Cổ Loa được coi là một vùng đất yếu nên việc xây dựng thành Cổ Loa có thể gặp nhiều khó khăn và thành đã bị đổ nhiều lần. Khi xẻ dọc tường thành để nghiên cứu, các nhà khảo cổ học đã phát hiện ra kỹ thuật gia cố tường của Thục Phán: Trân thành một lớp đá tảng.
Được hình thành qua hàng nghìn năm lịch sử, khu di tích thành Cổ Loa là một hệ thống đền, đình, chùa, phủ, miếu – công trình kiến trúc tôn giáo và công cộng ở hầu hết các địa phương. trong vùng và các công trình kiến trúc dân gian cổ kính theo phong cách truyền thống ở các làng xã. Trong ảnh là toàn cảnh khu di tích Cổ Loa.
Đền thờ An Dương Vương (đền Thượng) nằm ở góc Đông Nam của nội thành. Ngôi chùa quay về hướng Nam với kiến trúc nằm dọc theo trục Nam – Bắc. Nền móng cao dần gồm 3 cây hương đá, nghi lễ ngoại, nghi môn nội, tả hữu vu, nhà bia, tiền đường, đình Phương, trung đường, hậu tổ.
Trước đền là một hồ nước rộng, ở giữa có giếng Ngọc (giếng Trọng Thủy – Mỵ Châu). Trước đây, hồ này thông với đầm Lan Trì và hệ thống hồ phía Tây Bắc thành Trung và thành Ngoại, tạo thành một quần thể mặt nước rộng lớn.
Giếng Ngọc gắn liền với truyền thuyết bi tráng về Mỵ Châu, Trọng Thủy. Sau khi dẫn quân đuổi theo An Dương Vương, khi đến nơi Trọng Thủy chỉ thấy xác Mỵ Châu, bèn cõng xác vợ về chôn ở Loa Thành rồi nhảy xuống giếng Ngọc tự tử. Nếu rửa những viên ngọc trai do huyết Mỵ Châu tạo ra bằng nước giếng, những viên ngọc trai sẽ vô cùng sáng và đẹp.
Am Mỵ Châu là nơi thờ công chúa Mỵ Châu, con gái của An Dương Vương. Am nằm ở trung tâm Thành Nội, phía Tây đình Ngũ Triều Di Quy.
Bàn thờ công chúa Mỵ Châu bên trong. Trong truyền thuyết, công chúa đã mắc sai lầm vì cả tin dẫn đến thảm họa mất nước Âu Lạc vào tay Triệu Đà.
Đền Cửa Nam nằm ở cửa Nam thành Cổ Loa, là điểm gần nhất giữa thành Ngoại và thành Trung.
Đền thờ Cao Lỗ nằm ở giữa rìa phía nam của nội thành.
Tượng Cao Lỗ, vị tướng tài của An Dương Vương, có công chế tạo nỏ thần.
