Tìm động lực đánh thức Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài

Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài “chết yểu” từ ngày mất động lực

Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài được thành lập năm 1998, diện tích 21.284 ha; được kỳ vọng sẽ tạo ra bước phát triển đột phá cho Tây Ninh.

Ông Nguyễn Mạnh Hùng – Phó Bí thư Tỉnh ủy Tây Ninh cho biết, những năm đầu, tình hình hoạt động tại Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài rất sôi động.

Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài thu hút nhiều du khách đến tham quan, mua sắm. Nhiều nhà đầu tư trong và ngoài nước quan tâm, tìm hiểu.

Tuy nhiên, sau hơn 20 năm thành lập, việc thu hút đầu tư của Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài vẫn chưa được như mong đợi so với quy mô, lợi thế và tiềm năng.

Mặc dù số lượng dự án đầu tư, vốn đăng ký và diện tích đất đăng ký nhiều nhưng việc triển khai thực hiện rất thấp.

Đến nay, mới có 15% tổng diện tích đất đăng ký đầu tư được đưa vào khai thác, sử dụng, chủ yếu là các dự án sản xuất, thương mại – dịch vụ.

Các dự án quy mô lớn, sử dụng nhiều đất (khoảng hơn 1.600ha) trong nhiều năm không thể triển khai do việc bồi thường không liên tục.

Điều này gây lãng phí nguồn lực, gây nhiều khó khăn trong công tác quản lý nhà nước, cũng như khó khăn cho cả doanh nghiệp và người dân.

Các dự án siêu thị, trung tâm thương mại, chợ biên giới chỉ thực sự nở rộ trong những năm đầu khi áp dụng chính sách bán hàng miễn thuế cho khách nội địa đến tham quan, du lịch.

Khi chính sách này thay đổi, các hoạt động thương mại dần bị thu hẹp. Doanh thu giảm dần qua từng năm, trong giai đoạn 2011-2017.

Cụ thể, doanh thu hoạt động thương mại năm 2011 đạt 1.237 tỷ đồng. Đến năm 2017, chỉ còn 476 tỷ đồng.

Đến tháng 3/2018, chính sách bán hàng miễn thuế của Chính phủ bị bãi bỏ, các doanh nghiệp mua bán hàng miễn thuế ngừng hoạt động.

Thu ngân sách từ hoạt động sản xuất kinh doanh tại Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài đạt rất thấp. “Nếu loại trừ phí hạ tầng cửa khẩu thì nguồn thu chỉ chiếm chưa đến 1% ngân sách tỉnh”, ông Hùng nói.

Có nhiều nguyên nhân cả khách quan và chủ quan khiến Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài chưa phát triển như mong muốn. Nguyên nhân chính là do chính sách đầu tư và thương mại thay đổi.

Định hướng phát triển Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài lấy thương mại – dịch vụ làm động lực. Trong đó, khâu đột phá là thực hiện chính sách kinh doanh miễn thuế.

“Mục tiêu này dựa trên chính sách thuế. Vì vậy, khi chính sách thay đổi, khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài mất động lực phát triển”, ông Hùng nói.

Quy hoạch khả thi và dài hạn Khu kinh tế Mộc Bài

Ông Nguyễn Thành Tâm – Bí thư Tỉnh ủy Tây Ninh chia sẻ, Mộc Bài từ lâu đã trở thành cửa ngõ, cầu nối quan trọng giữa Việt Nam và Campuchia. Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài tiếp tục được xác định là một trong những khu kinh tế trọng điểm của cả nước.

Tuy nhiên, làm thế nào để Khu kinh tế Mộc Bài phát triển tương xứng với vị trí, vai trò và tiềm năng; xứng đáng là cửa ngõ, là hình ảnh đối ngoại của đất nước ở biên giới Tây Nam, là niềm trăn trở của nhiều thế hệ lãnh đạo tỉnh Tây Ninh.

Nghị quyết số 39 năm 2021 của Quốc hội đã xác định “Vùng Đông Nam Bộ phát triển chuỗi công nghiệp, đô thị Mộc Bài – TP.HCM – Cảng Cái Mép – Thị Vải gắn với hành lang kinh tế xuyên Á”.

Mộc Bài là 1 trong 8 khu kinh tế cửa khẩu trọng điểm được Chính phủ ưu tiên đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách nhà nước giai đoạn 2021-2025. Đây là những tiền đề quan trọng, để Khu kinh tế Mộc Bài định hình lại và tiếp tục phát triển trong thời gian tới.

Ông Nguyễn Hồng Lĩnh – Bí thư Tỉnh ủy Đồng Nai cho biết, hiện nay vùng Đông Nam Bộ đang xoay quanh hai trọng tâm mới. Đó là sân bay quốc tế Long Thành và cảng Cái Mép.

Để khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài phát triển, Tây Ninh cần có quy hoạch khả thi. Đặc biệt, cần quan tâm đến kết nối hạ tầng giao thông vùng Đông Nam Bộ, thông qua đường cao tốc nối TP.HCM, cảng Cái Mép, sân bay quốc tế Long Thành.

Ông Nguyễn Xuân Thắng – Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương đề nghị Tây Ninh cần xác định chính sách ưu việt cho Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài.

Hiện nay, Mộc Bài đang được áp dụng mức ưu đãi đặc biệt khó khăn theo Nghị định số 35 năm 2022 của Chính phủ về quy chế quản lý Khu công nghiệp, Khu kinh tế.

Tuy nhiên, nếu chỉ áp dụng các chính sách hiện hành sẽ khó tạo động lực thu hút đầu tư cho Khu kinh tế Mộc Bài.

Ông Thắng cho rằng, phương thức tạo lợi thế bằng chính sách ưu đãi (bằng mọi giá) cho nhà đầu tư là tư duy cũ của những năm 1980. Tạo lợi thế bằng tính cụ thể là suy nghĩ của những năm 1990. .

“Tạo lợi thế bằng cách vượt trội, tức là tạo ra sự khác biệt, lợi thế bằng cách vươn lên tầm cao hơn là tư duy hiện đại trong bối cảnh hội nhập”, ông Thắng nói.

Theo đó, tính ưu việt thể hiện ở nhiều khía cạnh, làm rung động môi trường quản lý; hệ thống cơ sở hạ tầng; Nhân loại; và sự vượt trội về kết nối, liên kết vùng.

Tư duy mới này nhằm định hướng Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài phát triển theo mô hình khu kinh tế tổng hợp đa ngành, đa lĩnh vực. Trọng tâm là hình thành trung tâm công nghiệp – đô thị – thương mại, dịch vụ và logistic.