Chúng tôi đến thắp hương cho nhà văn Sơn Nam thì nhiều giáo viên, học sinh cũng đến đây viếng. Nhiều kỷ niệm về bậc thầy văn chương miền Nam hiện về. Cả cuộc đời viết về công cuộc khai hoang mở đất phương Nam, ông đã để lại một di sản tinh thần quý giá với hàng chục tác phẩm luôn được bạn đọc đón nhận. Cuộc đời phiêu bạt và thăng trầm của ông, từ miệt vườn đi kháng chiến rồi về chốn thị thành với bao dấu tích và những mối quan hệ gắn bó, đặc biệt là liên tài trong làng báo cũng là một di sản cần được bảo tồn.
Nhiều người không khỏi ngạc nhiên tại sao nhà văn Sơn Nam, quê ở Rạch Giá, nay thuộc tỉnh Kiên Giang, gần như cả đời ở Sài Gòn – TP.HCM nhưng nhà lưu niệm của ông lại nằm ở ấp 4, xã Đạo Thạnh, TP. Mỹ Tho, tỉnh Tiền Giang. Đây cũng là một bí ẩn thú vị về anh.
Năm 1954, khi đất nước tạm thời chia cắt làm hai miền để chờ tổng tuyển cử thống nhất, nhà văn Sơn Nam từ chiến khu trở về quê nhà Rạch Giá, rồi vào Sài Gòn ở lại làm nghề báo, thôi. để thỉnh thoảng trở lại. về thăm nhà. Là một cựu chiến sĩ kháng chiến, ông luôn bị chính quyền thời bấy giờ theo dõi, bố ráp và hai lần bị bắt giam.
Cuộc sống gia đình gặp nhiều khó khăn, vợ anh là chị Đào Thị Phấn phải đưa hai cô con gái nhỏ vào Sài Gòn mưu sinh bằng nghề dạy học. Lo sợ liên lụy đến cha, hai cô con gái đều lấy họ mẹ là Đào: Đào Thúy Hằng và Đào Thúy Nga. Mất nhau một thời gian, gia đình mới có dịp đoàn tụ. Để tránh rắc rối từ chính quyền, nhà văn Sơn Nam đã đưa gia đình về Mỹ Tho sinh sống. Vào thời điểm đó, tuyến xe lửa nối Sài Gòn với Mỹ Tho dài hơn 70km nên khá thuận tiện cho việc thăm viếng lẫn nhau.
Đào Thúy Hằng là con gái đầu lòng, gần gũi và hiểu cha, luôn tôn kính và tự hào về nghề nghiệp của ông. Cô cũng yêu quê hương thứ hai là Mỹ Tho, nơi gắn bó nhiều kỷ niệm với cha mẹ cô. Chính vì vậy, ngay sau khi nhà văn Sơn Nam qua đời vào ngày 13/8/2008, bà Đào Thúy Hằng và chồng là ông Trần Đức Nghị đã tốn nhiều công sức, tiền của, tìm cách mua đất để xây nhà lưu niệm. nhà ở. cho cha mình. Và khu vườn rộng gần 2.000m2 nằm ở vị trí thuận lợi, thoáng mát bên bờ sông Bảo Định đã được dựng lên thành một không gian văn hóa thiên nhiên sống động, với cây cỏ xanh tươi.
Nằm giữa khu vườn, ngôi nhà mái thái hình tứ giác xinh xắn được thiết kế và xây dựng theo lối kiến trúc truyền thống Nam Bộ, gồm 3 gian, bằng vật liệu gạch chịu lực, còn cửa chính và cửa sổ được làm bằng gỗ. gỗ sồi đỏ, khung gỗ vát cạnh, chân đế bằng đá ong. Gian giữa của ngôi nhà dành cho việc thờ cúng và các nghi lễ. Gian trưng bày các tác phẩm, hiện vật của Sơn Nam. Một gian hàng trưng bày các tác phẩm nghiên cứu và phê bình viết về nhà văn và hình ảnh của những người liên quan đến ông.
Bên trái mặt tiền ngôi nhà là bức phù điêu bằng đá tạc chân dung nhà văn Sơn Nam của nhà điêu khắc Nguyễn Sanh, cũng chính là người tạc tượng nhà văn Sơn Nam đặt tại mộ ông ở Hòa Viên Chánh Phú Hòa, Bình Dương . Gian bên phải là phiến đá lớn khắc bút tích của Sơn Nam chép bài thơ trong tập “Hương rừng Cà Mau”.
Đạo hiếu luôn gắn liền với con người. Vợ chồng Hằng và anh Nghi cũng lên ý tưởng thiết kế một khu vườn, một ngôi nhà gắn liền với quê hương và những kỷ niệm thân thiết của cha mình. Vì vậy, con đường dẫn vào nhà lưu niệm xuyên vườn được làm theo mô hình bán đảo Cà Mau, gồm 82 khối đá được mua từ Bình Định, tượng trưng cho sự trường tồn của nhà văn Sơn Nam, còn biên giới của mô hình là bản đồ vùng Nam Bộ. . Xa xa trước nhà là đồi cỏ lạc hoa vàng bên dòng sông Bảo Định thơ mộng cùng với những vạt cây sú, vẹt ven sông mang hình ảnh biểu tượng của vùng đất Cà Mau, Rạch Giá và những hàng tre, bần và dừa nước. , ao hoa súng trắng, cầu khỉ… đặc trưng của Nam Bộ.
Bên trong nhà lưu niệm, ngoài hàng trăm đầu sách, tranh ảnh, kỷ vật của nhà văn Sơn Nam như máy đánh chữ, đèn con vịt, đèn bão, đầu sơn dương, đồng hồ đeo tay, kính, thư … còn có những hình ảnh, di vật của đồng nghiệp từng sử dụng sống đoàn kết với tác giả Hương rừng Cà Mau. Đó là nhà thơ Kiên Giang, người bạn cùng làng với nhà văn Sơn Nam và những người bạn suốt đời. Đó là nhà văn Ngọc Linh, người từng âm thầm chu cấp kinh tế cho gia đình Sơn Nam khi anh bị bắt vào tù. Chính nhà văn Bình Nguyên Lộc là người gợi ý đề tài cho anh khi anh mới vào Sài Gòn đầu quân cho làng báo làng. Chính nhà sưu tập Vương Hồng Sển đã hào phóng cho ông mượn nhiều tài liệu để nghiên cứu và viết về Nam Bộ. Rồi hình ảnh những nhà văn Nguyễn Quang Sáng, Trang Thế Hy …, và cả những ân nhân trong cuộc sống đời thường như nhà giáo Đinh Công Tâm, người từ năm 1964 đã dày công sưu tầm và lưu giữ những tác phẩm của Sơn Nam sau này. tặng nhà lưu niệm. Thời “ông đồ Nam” ông viết về Đinh Công Tâm rằng “người yêu tôi hơn tôi yêu tôi” …
Có thể nói, nhà lưu niệm, nhà vườn với những di sản quý giá thấm đẫm tinh thần con người Sơn Nam đã trở thành một địa chỉ văn hóa quan trọng của tỉnh Tiền Giang và cả Nam Bộ. Đây cũng là sự kết tinh từ lòng hiếu thảo của vợ chồng Đào Thúy Hằng – Trần Đức Nghị để cuộc đời và tác phẩm của cha ông tiếp tục “sống” cùng bạn đọc. Việc làm này cũng là tấm gương để con cháu soi vào để biết trân trọng những di sản quý báu của ông cha để lại cho thế hệ sau ngay từ dòng họ của mình.
