Xôi ngũ sắc của người Phú Thọ. (Nguồn: dulichtaybac.vn)Tây Bắc nổi tiếng với nhiều món ăn độc đáo và một trong những món ăn không thể không kể đến là xôi ngũ sắc.
Sở dĩ có tên gọi là xôi ngũ sắc vì loại xôi này có 5 màu cơ bản gồm trắng, tím, xanh, vàng và đỏ. Người dân Tây Bắc thường làm món xôi đặc biệt này vào những dịp đặc biệt trong năm như lễ tết hay đám cưới, đám giỗ …
Ai đã có dịp thưởng thức xôi ngũ sắc Tây Bắc sẽ không thể nào quên được mùi thơm đặc biệt của các loại lá tạo cho xôi có màu sắc, hạt xôi béo ngậy, hương vị không khác gì quê nhà- đã làm xôi.
Ý nghĩa đặc biệt của xôi ngũ sắc
Đặc sản Xôi ngũ sắc Không chỉ ngon mà còn rất đẹp mắt và mang nhiều ý nghĩa sâu sắc đặc biệt. Theo quan niệm của người dân Tây Bắc, ý nghĩa của xôi ngũ sắc ngoài thể hiện “ngũ hành” còn thể hiện khát vọng tình duyên. Món xôi này tượng trưng cho tình cha con nghĩa mẹ; Tình yêu và lòng trung thành của những chú lừa còn là biểu tượng của sự may mắn và tốt lành.
Xôi nếp đỏ tượng trưng cho khát vọng sống và ước mơ về một tương lai tươi sáng.
Xôi tím tượng trưng cho màu của vùng đất trù phú. Đối với đồng bào các dân tộc phía Bắc, đất đai là thứ quý giá cần được bảo tồn và phát triển.
Gạo nếp cái hoa vàng tượng trưng cho sự ấm no, thịnh vượng, thể hiện ước vọng cuộc sống bình yên, no đủ của người dân.
Xôi xanh sẽ tượng trưng cho màu của núi rừng Tây Bắcmàu xanh của cây cối, rừng và nương rẫy.
Xôi trắng tượng trưng cho tình yêu trong sáng, thủy chung. Ngoài ra, đó còn là tình yêu thương đối với cha mẹ, sự kính trọng đối với đấng sinh thành.
Cách trang trí xôi ngũ sắc theo hình cánh hoa là thể hiện lòng yêu thương, kính trọng đối với cha mẹ, ông bà, tổ tiên.
Cách làm xôi ngũ sắc
Nguyên liệu dùng để làm xôi ngũ sắc gồm có gạo nếp thơm và các loại lá rừng. Công dụng của những loại lá này là tạo màu cho xôi.
Cách làm xôi ngũ sắc cũng khá đơn giản, tương tự như cách làm xôi thông thường. Tuy không khó nhưng nó đòi hỏi sự chú ý cao đến từng chi tiết. Vì vậy, loại xôi này còn được ví như sự tinh tế của người phụ nữ Tây Bắc.
Muốn xôi ngon phải chọn loại gạo nếp ngon, ngâm với nước sạch từ 6 đến 8 tiếng. Sau đó chia nếp thành 5 phần bằng nhau, mỗi phần sẽ được nhuộm một màu riêng.
Thường thì xôi đỏ sẽ được làm từ quả gấc. Màu xanh lá cây có được từ gừng hoặc lá dứa. Màu vàng là màu của củ nghệ già được giã lấy nước. Màu tím của xôi có từ lá cơm đen hoặc lá cau. Cuối cùng, màu trắng là màu của xôi tự nhiên, không cần thêm bất kỳ loại lá nào.
Quy trình nhuộm gạo nếp. (Nguồn: dulichtaybac.vn)Công đoạn nhuộm xôi khá cầu kỳ. Các loại quả, củ, lá phải giã, vắt riêng lấy nước màu trộn vào nếp và phải nấu trong các niêu khác nhau để tránh lẫn màu.
Sau khi nhuộm nếp sẽ đến công đoạn cuối cùng là đồ xôi. Công đoạn này tùy thuộc vào trình độ tay nghề và kinh nghiệm làm xôi của mỗi người mà sẽ cho ra một món xôi như ý.
Khi đồ xôi, bạn cần lưu ý phần gạo dễ bị phai màu nhất nên cho vào đĩa trước rồi cho phần gạo còn lại vào. Riêng màu trắng phải đặt lên trên để không bị ngấm màu của các màu xôi khác.
Nước suối dùng để nấu xôi phải tinh khiết để xôi dẻo thơm. Vùng núi Tây Bắc có nhiều khe núi có mạch nước ngầm trong và sạch, là nguồn nước để nấu các món ăn ngon.
Khi đồ xôi phải chú ý để lửa đều thì xôi mới dẻo, chín đều và có mùi vị đặc trưng.
Xôi ngũ sắc của người Cao Bằng. (Ảnh: Phạm Khoa / TTXVN)Cách trình bày xôi ngũ sắc cũng có nhiều kiểu. Có nơi sẽ bày xôi thành hình bông hoa 5 cánh, mỗi cánh hoa tượng trưng cho một màu sắc. Có nơi dùng khuôn gỗ để đồ xôi thành nhiều lớp, mỗi lớp là một màu của xôi. Cách trang trí nào cũng khiến cho xôi ngũ sắc trở nên rực rỡ và bắt mắt.
Tuy là món ăn bình dân nhưng xôi ngũ sắc với sự kết hợp đa dạng, tinh tế của nhiều loại cây, củ, quả đã thể hiện nhiều giá trị tinh tế trong quan niệm, cách ứng xử của người dân Tây Bắc. .
Để truyền lại món ăn mong manh Này nhé, phụ nữ Tây Bắc từ nhỏ đã được các bà, các mẹ hướng dẫn, dạy cách chọn đồ rồi. gạo nếp ngoncách nhuộm gạo, đồ xôi, canh lửa… như một phần hành trang của cô gái sau này khi “ở rể”.
(Vietnam +)
